Të gjithë partnerët tanë perëndimorë e shohin anëtarësimin e Malit të Zi në BE si prioritet. Megjithatë, nëse qeveria nuk i përmbush këto detyrime deri në fund të këtij muaji, pra muajin e ardhshëm (korrik), mund të humbasim mundësinë për të marrë standardet përfundimtare. Dhe në vend të BE-së këtu jemi, kthehemi në Ballkan, sado të hapur të jenë, në shoqërinë e aplikantëve të pasuksesshëm të BE-së.

Zlatko Vujovic

Pak tema kanë tërhequr me kaq pasion vëmendjen e publikut malazez me kaq pak njohuri për to, aq sa nisma Open Balkan. Mungojnë diskutimet e ekspertëve sepse është e vështirë të analizosh diçka që nuk është e përcaktuar. Prandaj, nuk është për t’u habitur që në samitin e fundit të aleancës tre-anëtare të Ballkanit Perëndimor, i dërguari amerikan Gabriel Escobar deklaroi se ata kanë nevojë për më shumë informacion për këtë. Për të mos përmendur qytetarët malazezë, gjysma e të cilëve, sipas hulumtimit të fundit të OJQ-së CEMI, nuk e dinë se çfarë është Ballkani i Hapur.

Vështirë të mos vërehet se kjo është një nismë e tre kandidatëve të bllokuar për anëtarësim në BE, të cilët ose nuk i kanë nisur negociatat (Maqedonia dhe Shqipëria) ose negociatat e tyre janë bllokuar (Serbia). Nuk është për t’u habitur, pra, që kjo të perceptohet me rezervë si një iniciativë “euroskeptike”, apo një përpjekje për të krijuar një alternativë ndaj BE-së, sepse këto vende nuk mund të pritet të anëtarësohen shpejt në BE. Ballkani i Hapur (OB) është thjesht një alternativë për ato vende të Ballkanit Perëndimor që nuk pritet të bëhen anëtarë të Bashkimit Europian në dy dekadat e ardhshme, madje as atëherë. Prandaj, është e nevojshme të ndërtohet një kornizë që do të nxiste stabilitetin politik dhe ekonomik të këtyre vendeve, një lloj instrumenti për të zbutur dëmin që shkakton fakti që këto vende nuk kanë një perspektivë të afërt europiane..

Ajo që është intriguese është arsyetimi i këtyre tre liderëve që kanë nisur një iniciativë që mbivendoset me Procesin e Berlinit, CEFTA, që do të thotë Pakti i Stabilitetit. A sjell diçka të re kjo nismë?

Dallimi konceptual themelor kur bëhet fjalë për hapjen e tregut midis BE-së dhe OB-së është se OB është, thënë thjesht, hapja e një tregu pa standarde të BE-së. Kështu që deklaratat e fundit të kancelarit gjerman Scholz, i cili rivitalizoi Procesin e Berlinit dhe nismat e tjera rajonale, duke anashkaluar dukshëm Ballkanin e Hapur, janë inkurajuese në atë që dërgojnë mesazhin se përgatitjet për BE-në nuk bëhen duke anashkaluar standardet e BE-së. OB parashikon vonimin/shmangien e aplikimit të standardeve të BE-së, dhe bazohet në status quo, duke pranuar të gjithë situatën aktuale.

Në bazë të marrëveshjeve të miratuara OB, çështja e standardeve të BE-së është më e dukshme në shembullin e rregulloreve fitosanitare. Ky është një problem për Malin e Zi, i cili ka miratuar mbi 5000 rregullore të BE-së në këtë fushë dhe është zotuar të zbatojë standardet e BE-së, por nuk është rasti për Serbinë, Maqedoninë dhe Shqipërinë, të cilat ende nuk kanë filluar negociatat në këtë fushë. OB tani kërkon që këto rregulla të mos zbatohen për vendet nënshkruese të OB. Një qasje e ngjashme pritet në fusha të tjera.

Nëse nuk do të kishte ndodhur tragjedia në Ukrainë, Mali i Zi do të kishte të njëjtën perspektivë europiane si vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor, që do të thotë vazhdimi i anëtarësimit prej dekadash në BE. Situata ka ndryshuar dhe Mali i Zi ka një shans real për t’u bërë anëtar i plotë i Bashkimit Europian në 5-6 vitet e ardhshme. Prandaj, për Malin e Zi nuk ka dilemë mes BE-së dhe OB-së, sepse aktualisht nuk ka dyshim nëse mund të pritet anëtarësimi i shpejtë në BE.

Për herë të parë, anëtarësimi në BE varet kryesisht nga ne, nga elitat politike të brendshme, nga organet shtetërore, nga ata që përbëjnë 3/5 e deputetëve. Të gjithë partnerët tanë perëndimorë e shohin anëtarësimin e Malit të Zi në BE si prioritet. Megjithatë, nëse qeveria nuk i përmbush këto detyrime deri në fund të këtij muaji, pra muajin e ardhshëm (korrik), mund të humbasim mundësinë për të marrë standardet përfundimtare. Dhe në vend të BE-së këtu jemi, kthehemi në Ballkan, sado të hapur të jenë, në shoqërinë e aplikantëve të pasuksesshëm të BE-së.

 

Zlatko Vujovic është një nga themeluesit dhe presidenti i OJQ-së/think tank Qendra Monitoruese