Paradoksalisht, hapat e mëtejshëm në rrugën europiane mund të çojnë në përhapjen e vlerave “joeuropiane” të nacionalizmit dhe kultivimin e fushave për të dalë “barërat” e së djathtës radikale.

 Zdravko Saveski

Me këtë dilemë ballafaqohet struktura politike në Maqedoninë e Veriut lidhur me hapat e mëtejshëm në rrugën europiane. Realpolitika e këtyre hapave kërkon kompromise me anëtarët fqinjë të BE-së (në fillim Greqinë dhe tani Bullgarinë), të cilat irritojnë nacionalizmin latent të pranishëm në shumë njerëz (në këtë rast: maqedonasit etnikë) dhe i shtyjnë në krahët e së djathtës radikale. Paradoksalisht, hapat e mëtejshëm në rrugën europiane mund të çojnë në përhapjen e vlerave “joeuropiane” të nacionalizmit dhe kultivimin e fushave për të dalë “barërat” e së djathtës radikale. Dhe nëse afrimi i mëtejshëm politik me BE-në çon në një largim kulturor nga idealet e BE-së, themelimi i BE-së mund ta përdorë atë largim kulturor dhe implikimet politike nga fuqia e shtuar e së djathtës radikale si një justifikim për të mos lejuar anëtarësimin. Në këtë mënyrë, përshtatshmëria e të gjitha kompromiseve të bëra pikërisht për hir të anëtarësimit në BE e humbet qëllimin e saj. Dhe torta – as nuk mbetet e plotë, as nuk e hamë atë.

Zakonisht, ne i përgjigjemi vonë kërcënimit të së djathtës radikale. Kjo do të thotë, kërcënimi trajtohet pasi të bëhet një çështje djegëse. Dhe pastaj është shumë vonë. Puna kundër nacionalizmit është një proces i gjatë dhe nuk mund të përfundojë nga sot në nesër. Dhe ajo punë në Maqedoninë e Veriut (si dhe në të gjithë Ballkanin) zakonisht bëhet në mënyrë të parregullt, jo sistematike, dhe shpesh shkon dy hapa përpara, tre hapa prapa. Shumica dërrmuese e konsiderojnë identifikimin e tyre etnik si elementin më të rëndësishëm dhe madje të vetëm të identitetit të tyre.

Fakti që ata janë maqedonas apo shqiptarë është më e rëndësishmja, ndoshta e vetmja gjë për ta, në kuptimin e të qenit njerëz, punëtorë, gra, qytetarë tetovarë etj. Kjo tashmë ofron bazën mbi të cilën mund të shartohet nacionalizmi. Dhe dështimet e ‘elitës’ intelektuale kontribuojnë për ta bërë themelin më të fortë. Jo vetëm njerëzit e zakonshëm, por edhe ‘intelektualët’ veprojnë me kuptimin amator (dhe të gabuar) se patriotizmi do të thotë të duash popullin tënd dhe se bëhet nacionalizëm (vetëm) nëse urren të tjerët. Cilat janë rezultatet e kësaj?

a) “patriotë” të panumërt që nuk e kuptojnë konceptin “shtetas” dhe njohin vetëm “bashkatdhetarë”, të cilët nuk janë të njohur me koncepte të tilla si patriotizmi etik i Igor Primorac, pa përmendur antinacionalizmin, internacionalizmin dhe kozmopolitizmin.

b) rrëfim hegjemonist nacionalist i (jo) njohurive historike ku teksti i ‘Manifestit të Krushevës’ është territor i panjohur; Identiteti etnik i Dellçevit është gjëja më e rëndësishme për të; ASNOM Maqedonia është bërë një mantra dhe harrohet se ishte për një federatë jugosllave, dhe jo për një Maqedoni të pavarur; kujtojmë vrasjet e bëra nga bullgarët në Vatashë gjatë Luftës Nacionalçlirimtare, por harrojmë sakrificën e shqiptarëve të Dollno Jabolçishtit, valëvitjen e përbashkët të flamurit maqedonas dhe shqiptar në Kërçovën e çliruar, bartjen e partizanëve maqedonas dhe shqiptarë nga Fshatarët shqiptarë nga Raven, solidariteti i banorëve në Tiranë me partizanët maqedonas, të vrarë nga fashistët.

Shkenca historike është kthyer në një strofkë nacionalistësh (‘patriotësh’), historiografia kritike nuk është krijuar dhe shkenca politike stagnon, e pafuqishme në zhvillimin e mjeteve edhe më elementare për të luftuar nacionalizmin. Në këtë kontekst, ‘intelektualët’ kanë dështuar. Nacionalizmi i fshehtë zien në shumë prej tyre; kur nuk shqetësohet, vjen ‘vetëm’ në antipati pasive dhe mosbesim ndaj pjesëtarëve të etnive të tjera. Por kur trazohet, ajo kthehet në tokë pjellore për të lulëzuar e djathta radikale, në mos më keq.

Forcimi i së djathtës radikale dobëson perspektivat për anëtarësim në BE jo vetëm për Maqedoninë e Veriut, por për të gjithë Ballkanin Perëndimor. Pra, kur hapat e mëtejshëm në rrugën europiane kërkojnë kompromise që forcojnë në mënyrë të pashmangshme të djathtën radikale, duhet menduar mirë, përndryshe, mund të përfundojmë në një situatë ku të kemi një të djathtë të fortë radikale dhe zero shanse për anëtarësim në BE. Puna e bërë deri tani kundër nacionalizmit dhe faktorëve të tjerë që ushqejnë të djathtën radikale ka dështuar dukshëm. Ne duhet të rishqyrtojmë në mënyrë kritike pse është kështu, në vend që të vrapojmë me kokë në mur, duke vlerësuar se forcimi i së djathtës radikale është një rrezik i llogaritur për të marrë vendime politike ‘të guximshme’ (dhe jo shumë të mençura).

 

Zdravko Saveski, Ph.D. Hulumtues / Docent, Instituti i Shkencave Sociale dhe Humane – Shkup