Miku ynë i ri online është i aksesueshëm për ne për komunikim, por ai nuk është i yni, nuk është as publik.

Prof. Vladimir Radevski PhD

Kohët e fundit kemi marrë një bashkëbisedues krejtësisht të ri, krejt ndryshe nga të mëparshmit – më në fund një bashkëbisedues dhe jo vetëm një rekomandues aksionesh. A është për shkak të cilësisë (në shikim të parë) të përmbajtjeve me të cilat na përgjigjet dhe gjithëpërfshirjes së tyre mahnitëse, apo, mbi të gjitha, për faktin se na drejtohet me një tekst, në gjuhën tonë njerëzore – kemi të bëjmë me një artefakt që ka shkaktuar diskurse të shumta akademike dhe intelektuale dhe tashmë ‘fuqi’ premtuese në disa fusha të jetës ekonomike, shkencore dhe të biznesit.

Ne jemi të mahnitur, të kënaqur, komunikojmë me të çdo gjë dhe gjithçka dhe i ritregojmë përvojat tona me entuziazëm, por edhe me frikë. Nga pikëpamja shkencore, duket se është vërtet një kërcim cilësor. Rezultatet e para të këtij kërcimi u njoftuan në vitin 2016 kur Google njoftoi produktin AlphaGo – një sistem softuerësh që mundi kampionin e atëhershëm botëror në lojën e Koresë së Jugut të Go. Më parë, sistemet softuerike tejkalonin performancën njerëzore, por këtë herë gjëja revolucionare ishte se AlphaGo është një sistem i bazuar në të ashtuquajturin ‘mësim të thellë’, domethënë, në vend që sistemi të ‘mësohet’ bazuar në rregullat e lojës, ai u trajnua për ekspertizë duke iu shfaqur një numër i madh lojërash që sistemi duhej ‘të mësonte’ t’i ‘luante’. Dhe kjo është një nga veçoritë thelbësore të sistemeve që supozohet të jenë baza e ‘gjeneratorit’ të famshëm të përmendur më lart.

Pra, këto janë artefakte të fuqishme softuerike që kanë aftësinë për të “mësuar”, domethënë për t’u përmirësuar, dhe që në thelb kanë nevojë për një sasi të madhe shembujsh të “testuar” më parë. Ky është i ashtuquajturi lloj i mbikqyrur i të mësuarit ku faktori njerëzor gjatë ‘trajnimit’ automatik të artefaktit ka një ndikim kyç në përmbajtjen dhe formën e rezultatit.

Pra, me një ndikim masiv ‘manual’ (dhe fjalë për fjalë) në përgjigjet, marrim një sistem që përgjigjet gjithmonë me dashamirësi, me fraza të këndshme, kryesisht pozitive dhe, natyrisht, sa më korrekte politikisht.

Kush i vendosi këto standarde etike të asaj që ne do të dëshironim ose nuk do të dëshironim të dëgjonim nga miku ynë i ri në internet? Miku ynë i ri online është i aksesueshëm për ne për komunikim, por ai nuk është i yni, nuk është as publik. Është pronë e korporatës private së bashku me të gjitha të dhënat dhe grupet e të dhënave të shembujve ku është ‘trajnuar’, së bashku me të gjithë fuqinë përpunuese dhe së bashku me të gjitha stilet dhe llojet e përgjigjeve të futura ‘manualisht’.

Deri më tani, njerëzimi me një histori të pasur të përpjekjeve intelektuale ka zhvilluar mekanizma për kontrollin e cilësisë së produkteve ushqimore, produkteve mjekësore dhe ka një histori komplekse të rregullimit të hapësirës mediatike – një hapësirë ku qarkullojnë histori, tekste dhe materiale për komunikim masiv. Janë zbatuar procedura komplekse për kontrollin e cilësisë, profesionet e certifikuara dhe të rregulluara. Sigurisht, me shkallë të ndryshme suksesi dhe cilësie. Papritur kemi një ‘tregimtar’ që nuk kufizohet me asnjë nga këto.

Ajo që ka mbetur për t’u zhvilluar mjaft e parregulluar në dy dekadat e fundit ose ku është arritur një shkallë relativisht modeste rregullimi me përpjekje të mëdha, janë aksesi i përmbajtjes në internet, mënyra e publikimit të përmbajtjes dhe aq më tepër mënyra e konsumimit të përmbajtjes si nga interneti dhe në rrjetet sociale dhe platformat e specializuara. Në këto sfera, përveç parimit dominues të ‘përdorimit të drejtë’ që mbizotëron në SHBA dhe përpjekjeve për rregullim dhe mbrojtje që bëhen në nivel të institucioneve të BE-së, ekziston një fushë e madhe e zonave gri.

Ne nuk mund të rregullonim që një akses në një smartphone gjatë një mësimi që nuk lidhet me aplikacionet celulare është njësoj si të mbash një top basketbolli në një klasë biologjie. Përkundrazi, më e rrezikshme se kaq. Nuk mund të rregullonim që aksesi në rrjetet sociale dhe platformat specifike është i dëmshëm për zhvillimin e duhur psikofizik të të rinjve. Vështirë se, dhe vetëm në disa vende, lojërat kompjuterike që shkaktojnë varësi kanë një kohëzgjatje maksimale të rregulluar – dhe kjo me një efekt të kufizuar. Kam frikë se nuk do ta rregullojmë dot ‘mikun’ tonë gjithmonë të gatshëm, llafazan dhe shumë inteligjent për të njëjtën arsye. Sepse ne nuk do të duam, dhe sepse ne më mirë do të kemi akses të menjëhershëm tek ai profeti i çuditshëm i gjithëdijshëm – apo fallxhore.

Në vitin 2021, UNESCO miratoi një akt mbi Etikën në inteligjencën artificiale si rezultat i konsultimeve disamujore me ekspertë dhe shkencëtarë të lartë. Si shumë të tjerë, kam frikë se këto rekomandime mbeten në letër dhe shumë prapa atyre që ndjekin fitimin, rezultatet e menjëhershme dhe përfitimet.

 

Prof. Dr. Vladimir Radevski, Universiteti Amerikan, Shkup