Në një kohë kur frika kryesore e keqpërdorimit të të dhënave personale synohet drejt gjigantëve të mëdhenj të teknologjisë, në Shqipëri, institucionet dhe sistemi i ndërtuar për të mbrojtur privatësinë e qytetarëve të thjeshtë kanë dështuar në detyrat e tyre ndaj zgjedhësve të tyre.

Roden Hoxha

Në një epokë të ndryshimeve të shpejta në praktikat e biznesit, funksionet e qeverisë dhe teknologjitë e informacionit dhe komunikimit, mbrojtja e informacionit personal, e njohur shpesh si privatësia ose mbrojtja e të dhënave, është shfaqur si një shqetësim kyç politik dhe social.

Në kontekstin shqiptar, mbrojtja e të dhënave dhe privatësia janë një e drejtë themelore e sanksionuar në Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë. Vitet e fundit, legjislacioni shqiptar për mbrojtjen e të dhënave ka nisur një proces harmonizimi me acquis communautaire të BE-së, ku Komisioneri i Informacionit dhe Mbrojtjes së të Dhënave miraton udhëzimet e Komisionit Europian dhe praktikat më të mira të homologëve të tij të BE-së në përmbushjen e përgjegjësive të tij. Pavarësisht evoluimit dhe përmirësimit të vazhdueshëm të ligjit në këtë drejtim, problematikat e hasura në muajin e fundit kanë vënë në pikëpyetje masat ligjore dhe mekanizmat mbrojtës në fuqi.

Në prill 2021, në prag të zgjedhjeve të Asamblesë Kombëtare, në sferën e medias publike shpërtheu një skandal në lidhje me përdorimin e informacionit personal të rreth një milion qytetarëve votues. Raportuar fillimisht nga një portal online Lapsi.al, lajmi u mor menjëherë nga një numër i madh mediash, qofshin ato vendase, kombëtare apo ndërkombëtare. Për më tepër, lista e qytetarëve me të gjitha informacionet e tyre personale duke filluar nga data e lindjes, adresa, numrat e telefonit, numrat e tyre të identitetit dhe informacione të tjera të ndjeshme jo vetëm që u postua në media dhe u debatua për javë të tëra, por edhe u shpërnda pandërprerë përmes mediave sociale dhe shërbimeve të mesazheve direkte.

Historia kishte si gur themeli përdorimin e informacionit personal të qytetarëve për afirmimin e votës së partisë së tyre në zgjedhjet e ardhshme, të përdorura nga partia në pushtet, si një bazë të dhënash të centralizuar për ekzaminimin, analizën dhe ndikimin e mundshëm të votuesve drejt një tjetër përkatësie politike.

Në fillim të skandalit, dyshimet ishin se baza e të dhënave i është vënë në dispozicion Partisë Socialiste nga AKSHI, Agjencia Kombëtare e TIK-ut, një akuzë e rëndë, duke vënë në dyshim sigurinë e të dhënave personale të të gjithë qytetarëve shqiptarë. Megjithatë, pavarësisht thirrjeve të shumta politike, ndërkombëtare dhe të shoqërisë civile dhe zemërimit të ngritur në atë kohë, deri më tani nuk është arritur një vendim përfundimtar për këtë çështje. Skandali rëndohet edhe më shumë nga fakti i raportuar se lista e prodhuar është shitur në rrjetin e errët.

Prokuroria Speciale hapi një çështje me akuzën e rëndë për korrupsion aktiv gjatë kohës së zgjedhjeve, por menjëherë më pas hoqi akuzat duke arsyetuar se veprimet e kryera nga persona të panjohur ishin thjesht “ndërhyrje e paautorizuar kompjuterike”, duke ia kaluar flamurin prokurorisë vendore, e cila, deri më tani nuk ka arritur të prodhojë përparim thelbësor.

Njëkohësisht, Komisioneri për Mbrojtjen e të Dhënave, pas një sërë aplikimesh, nisi një hetim administrativ për këtë çështje, por si me institucionet e mëparshme, në heshtje, në gusht 2021, nxori një vendim duke konstatuar shkelje të shumta të të drejtave themelore kushtetuese të qytetarëve shqiptarë, por duke dhënë vetëm rekomandime për shmangien e kundërvajtjeve në të ardhmen dhe duke mos provuar asnjë faj thelbësor për këtë çështje.

Kjo shpërfillje e hapur e të drejtës së privatësisë nga aktorët shtetërorë, mediat dhe dështimi i institucioneve përkatëse të ngarkuara me mbrojtjen e saj është një rrezik i qartë dhe prezent i keqpërdorimit të të dhënave personale të grumbulluara nga institucionet shtetërore, i rënduar më tej nga tallja e vazhdueshme e aferë e partisë në pushtet, pas rizgjedhjes së saj si forcë drejtuese në Parlament.

Në një kohë kur frika kryesore e keqpërdorimit të të dhënave personale synohet drejt gjigantëve të mëdhenj të teknologjisë, në Shqipëri, institucionet dhe sistemi i ndërtuar për të mbrojtur privatësinë e qytetarëve të thjeshtë kanë dështuar në detyrat e tyre ndaj zgjedhësve të tyre.

 

Roden Hoxha është Drejtor Ekzekutiv i Qendrës Shqiptare për Gazetari Cilësie (ACQJ), një OSHC që merret me çështje të gazetarisë në epokën e tendencave të reja mediatike