Arsyet janë të shumta: rritja e çmimeve, pasiguria rreth furnizimit me energji elektrike dhe gaz natyror, standardi i jetesës, (mbi)borxhi i shtetit, kriza shëndetësore…

Mirce Jovanovski

Mendimi se çfarë na pret në dimrin e ardhshëm, edhe tani në kulmin e verës, na jep ‘të dridhura’.

Ka shumë arsye për këtë: rritja e çmimeve, pasiguria rreth furnizimit me energji elektrike dhe gaz natyror, standardi i jetesës, (mbi)borxhi i shtetit, kriza shëndetësore… Mbi të gjitha, situata politike është në pikën e vlimit, më së shumti për shkak të dilemës nëse duhet të hyjnë në negociata për anëtarësim me BE-në në kushtet e parashikuara në Kornizën Negociatore, e cila ndau shoqërinë dhe pushtoi tërësisht vëmendjen e qeverisë.

Në përgjithësi, shumë tronditje për një ekonomi të brishtë si ajo maqedonase.

Pyetja është nëse ne do të kemi forcë për t’u përballur me sfida të tilla.

Qeveria garanton se gjërat janë nën kontroll – në dimrin e ardhshëm nuk pritet të ketë kufizime në furnizimin me energji elektrike, si dhe premtojnë ngrohje qendrore të pandërprerë për 60 mijë shtëpi në Shkup.

Nga ana tjetër, Oda Ekonomike e Maqedonisë së Veriut paralajmëron se problemi më i madh është pikërisht çmimi i energjisë elektrike – për shkak të prodhimit të pamjaftueshëm vendor, kompanitë e energjisë elektrike detyrohen të paguajnë 500 euro për megavat orë, krahasuar me çmimin mesatar në shumicën e vendeve në Ballkanin Perëndimor, që është 60 – 80 euro.

Shoqata e Energjisë së Maqedonisë dyshon se kushtet kuadro, teknike dhe logjistike në ESM shtetërore janë të tilla që të mund të zgjidhin problemin e furnizimit me energji elektrike. Dhe nëse kompanitë dështojnë, atëherë pasojat për të gjithë vendin do të jenë të pamatshme.

Ngjashëm është edhe furnizimi me gaz që sigurohet deri në fund të vitit përmes lidhjes së vetme – gazsjellësit përmes Bullgarisë, por dilema është: po sikur Rusia të mbyllë valvulat? Opsioni i daljes është furnizimi nga burime të tjera, pasi të fillojë interkonektori midis Bullgarisë dhe Greqisë dhe parashikojmë të njëjtën lidhje midis Maqedonisë dhe Greqisë, për të cilën ende nuk është shpallur tender.

Shumë prej kompanive janë orientuar drejt fotovoltaikëve për të reduktuar varësinë e tyre nga tregu i lirë, por investimet e tyre kanë ngecur me procedurat administrative dhe marrjen e lejeve të duhura. Jozyrtarisht, bëhet fjalë për të instaluar 200 megavat fotovoltaikë, pothuajse sa një bllok i REK “Manastiri” (gjithsej janë tre), kapaciteti më i madh energjetik në vend.

Dhe vjeshta, dhe pastaj dimri, po afrohen.

Pyetja është: a do të mjaftojnë 76 milionë eurot e parashikuara në ribalancimin e buxhetit për të ndihmuar kompanitë dhe qytetarët? Shumica e masave pritet të jenë aktive në fillim të tremujorit të katërt të këtij viti. Për shumë njerëz për të cilët synohen, mund të jetë tepër vonë.

Energjia nuk është problemi i vetëm.

Inflacioni në qershor u rrit në 14.5 për qind me bazë vjetore dhe në vetëm një muaj ishte më i lartë me 2.8 për qind, që është shumë për një vend që ka ruajtur një normë prej 1-2 për qind prej vitesh. Një rritje e tillë e kostos së jetesës ‘hëngri’ rritjen e pagave. Edhe pse paga mesatare neto në prill arriti në 31.525 denarë (10,9 për qind më e lartë se në muajin e njëjtë të vitit të kaluar), në korrelacion me inflacionin (10,5 për qind në prill), rezulton se rritja reale e të ardhurave ishte 0,3 për qind. Këto raporte sigurisht që do të jenë më keq kur të dalin të dhënat e ardhshme.

Rritja e ekonomisë nuk po zhvillohet me ritmin e dëshiruar – në tremujorin e parë të këtij viti, PBB-ja u rrit me 2.4 për qind, një nga normat më të ulëta midis vendeve të rajonit. Është shumë herët për vlerësime deri në fund të vitit, por parashikimi i fundit i Institutit të Vjenës për Studime Ekonomike Ndërkombëtare lë të kuptohet për një situatë të zymtë – sipas parashikimeve të tyre verore, GDP-ja maqedonase do të rritet me vetëm një përqind këtë vit, dhe inflacioni do të arrijë në 11.9 për qind.

Dhe kjo tashmë i ngjan stagflacionit, një gjendje që i ngre flokët përpjetë çdo ekonomisti.

 

Mirce Jovanovski, redaktor i portalit Nezavisni