Mali i Zi nuk është në rrugën e duhur. Politikanët tanë nuk bënë asgjë gjatë kësaj kohe për të përfituar nga mundësia e dhënë. Në fakt, ata bënë diçka – ata i premtuan BE-së për të zgjidhur çështjet kryesore dhe, natyrisht, nuk e mbajtën atë premtim.

Milica Kovacevic

Kur u bë e qartë në 2014 se nuk do të kishte zgjerim të Bashkimit Europian (BE) në mandatin e ardhshëm pesëvjeçar të Komisionit Europian (KE), filloi Procesi i Berlinit (BP); një platformë që bashkoi në një nivel të lartë vendet e Ballkanit Perëndimor (BP) dhe disa shtete të BE-së, me në krye Gjermaninë.

Qëllimet kryesore të deklaruara të kësaj nisme ishin zgjidhja e çështjeve të hapura dypalëshe dhe të brendshme, arritja e pajtimit brenda dhe ndërmjet shoqërive, forcimi i bashkëpunimit ekonomik rajonal dhe vendosja e bazave për rritje të qëndrueshme. Natyrisht, këto do të realizoheshin duke respektuar standardet europiane si dhe me progresin në miratimin e tyre në të gjitha vendet e rajonit.

Për ata prej nesh që ndoqën më nga afër marrëdhëniet brenda BE-së dhe nivelin e reformave në vende individuale, pamë rezultatet e pritshme – morëm një lloj lige dytësore të BE-së, e cila, siç është e zakonshme në sport, është përgatitore për ata që duan të luajnë në gradën më të lartë dhe ende nuk zotërojnë cilësitë e kërkuara.

Ndonëse nevojitet shumë më tepër hapësirë për të vlerësuar objektivisht dhe në detaje shtrirjen e kësaj nisme 2014-2020, duke pasur parasysh edhe rezultatet konkrete dhe të rëndësishme që u arritën, duket se efekti më domethënës i saj ishte simbolik. Ishte e rëndësishme për forcat pro-europiane në vendet e BP që të kishte një mesazh, qoftë edhe si ky, që BE-ja të mos heqë dorë nga BP.

Samiti i tetë i Procesit të Berlinit, që do të mbahet më 3 nëntor 2022 në Berlin, po e mirëpret BP-në me mesazhe krejtësisht të ndryshme nga BE-ja. Ish “nuk do të ketë zgjerim” tani thotë: “Përfundoni detyrat tuaja dhe do të jeni të mirëpritur në BE”.

Arsyet më të shumta të këtij ndryshimi mund të gjenden në (gjeo)politikë, në marrëdhëniet ndërmjet shteteve anëtare dhe në nivelin e cilësisë së punës së BE-së, e cila ndërkohë ka kapërcyer të paktën disa nga krizat e saj, e aq më pak në vendet e Ballkanit Perëndimor që përmbushin kriteret e anëtarësimit. Çdo njohës serioz i situatës në vendet e rajonit do të pajtohej që shteti i së drejtës, ekonomia, demokracia dhe të drejtat e njeriut të mbeten në të njëjtin nivel si më parë, në rastin më të mirë.

Agresioni i Rusisë kundër Ukrainës ka qenë një faktor kyç në ndryshimin e qëndrimit të BE-së. Më në fund u kuptua se nëse BP nuk ka një perspektivë europiane, së shpejti do të ketë një perspektivë ruse, kineze, turke apo një tjetër, të katërt.

Ndërkohë u shfaq iniciativa Open Balkans (OB), e cila është e ngjashme me Procesin e Berlinit në shumë mënyra. Nuk është plotësisht e qartë se cili është funksioni i tij thelbësor, apo çfarë e dallon atë nga nismat e mëparshme, përveç forcimit të boshtit politik Vuçiç-Rama. OB në fakt do të ishte një ligë zonale ku standardet e lojës nuk janë as në nivelin e ligës tjetër. Në ligat zonale, zakonisht mbizotërojnë të drejtat e më të fortëve, arbitrat ndonjëherë rrihen dhe nuk është e pazakontë të shohësh grushta ose disa rekuizita të tjera që fluturojnë si një formë komunikimi me kundërshtarët.

Një mundësi e re për vendet e BP është gjithashtu një mundësi e re për Procesin e Berlinit. Nëse kuptohet në këtë mënyrë, ajo mund të jetë shumë e rëndësishme dhe të japë një kontribut të rëndësishëm në zhvillimin e rajonit.

Mbetet për t’u parë se si do ta shfrytëzojë BP-ja këtë mundësi. Mali i Zi nuk është në rrugën e duhur. Ne jemi mjeshtër të mundësive të humbura, kështu që nuk është për t’u habitur që deklaratat optimiste të zyrtarëve të BE-së nga marsi dhe prilli tashmë tingëllojnë dukshëm ndryshe në shtator. Siç duhet, sepse politikanët tanë nuk bënë asgjë gjatë kësaj kohe për të përfituar nga mundësia e dhënë. Në fakt, ata bënë diçka – ata i premtuan BE-së për të zgjidhur çështjet kryesore dhe, natyrisht, nuk e mbajtën atë premtim.

 Dhe kështu, asgjë nuk ka ndryshuar në vitin e njëmbëdhjetë të negociatave tona.

 

Milica Kovacevic, drejtor programi i Qendrës për Tranzicion Demokratik