Shumica prej tyre kanë pasur vizitën e fundit te gjinekologu kur kanë sjellë në jetë fëmijën e tyre të fundit dhe tema më e madhe tabu është dhuna me bazë gjinore në familje, e cila për fat të keq ende konsiderohet një gjë normale në familje.

Liljana Jonoski

Vetëm 38% e grave në zonat rurale konsiderohen ekonomikisht aktive, por vetëm 5% e tyre kanë pronë në emër të tyre. Këto janë shifra që kanë mbetur të njëjta prej vitesh dhe nuk kanë ndryshuar në rritje, dhe pse është kështu, përgjigja duket se është e pamundur të gjendet. A janë stereotipet apo barrierat tradicionale që ende nuk i lejojnë gratë nga mjedisi rural të gjejnë vendin e tyre në shoqëri? Apo kanë shumë detyrime që lidhen me kujdesin për shtëpinë, familjen, arat, që marrin deri në 11 orë në ditë (në krahasim me 9,5 orë për burrat), kështu që nuk u mbetet shumë kohë për të të jetë aktiv në komunitet? Është vërtet e vështirë të thuhet.

Vendosja e pasigurt, puna e papaguar, pasiviteti ekonomik në tregun e punës dhe të ardhurat e paqëndrueshme dhe të ulëta, të cilat janë ulur edhe më shumë për deri në 84% të grave nga zonat rurale gjatë pandemisë Covid – të gjitha këto shkaktojnë efekte negative serioze dhe afatgjata mbi fuqizimin e tyre ekonomik dhe përfshirjen sociale. Përveç kësaj, pikërisht për shkak të padukshmërisë së tyre në tregun e punës, për shkak të informacionit të pamjaftueshëm dhe përfshirjes në flukset sociale, gratë përballen edhe me sfidën e lejes së lindjes pa pagesë, si dhe të pushimit mjekësor për shkak të lëndimeve në vendin e punës.

Pandemia e Covid-it ka nxjerrë në sipërfaqe sfidat e kahershme me të cilat përballen vazhdimisht gratë në zonat rurale: përkatësisht aksesin në shërbimet sociale dhe shëndetësore. Në shumicën e komunave rurale nuk ka autoambulanca dhe nuk ka transport publik për gratë që të vizitojnë mjekun ose një qendër specifike për mbrojtje sociale. Shumica prej tyre kanë pasur vizitën e fundit te gjinekologu kur kanë sjellë në jetë fëmijën e tyre të fundit dhe tema më e madhe tabu është dhuna me bazë gjinore në familje, e cila për fat të keq ende konsiderohet një gjë normale në familje. Shumë pak nga gratë vendosin të denoncojnë një dhunë të tillë për shkak të turpit dhe dënimit nga komuniteti, por edhe sepse nuk ka qendra për mbrojtjen dhe mbështetjen e viktimave të dhunës në familje as në qytetet e brendshme të vendit, aq më pak në fshatrat. Fakti që gjatë pandemisë rreth 42% e grave nga zonat rurale kishin sfida në sigurimin e ushqimit dhe mjeteve bazë të higjienës, krahasuar me 22% të grave nga zonat urbane, është dërrmues.

Gratë nuk përdorin masa sistematike për të mbështetur punën e tyre sepse nuk ka masa të ndjeshme gjinore dhe transformuese që do të nënkuptonin buxhetim me përgjegjësi gjinore dhe një nga arsyet për këtë është se ato nuk njihen nga sistemi, d.m.th. hyjnë në të ashtuquajturën ekonomi informale. Dhe këtu do të përmendja edhe një fakt që mund të jetë vendimtar që gjërat më në fund të fillojnë të ecin lart, dhe ai është përfshirja e grave në proceset vendimmarrëse në komunitetin lokal. Situata reale është e tillë që pothuajse nuk ka asnjë grua në strukturat vendimmarrëse, kështu që nga 257 komunitete lokale në 17 komuna, vetëm 5 janë gra, që sipas hulumtimit të Koalicionit Rural është vetëm 3% në niveli i rajoneve planifikuese dhe i shtetit. Kjo reflektohet dukshëm në çdo nivel të vendimmarrjes publike, gjë që vërtetohet nga fakti se kur shikon numrin e kryetareve të bashkive, janë vetëm dy në total!

Qasja sistematike, koordinimi dhe komunikimi ndërsektorial, vendosja e barazisë gjinore dhe përfshirja e perspektivës gjinore në krijimin e politikave, dokumenteve strategjike dhe programeve në çdo fushë si temë horizontale, ashtu siç kërkon Bashkimi Europian, duhet të jenë në krye të axhendës së çdo institucioni.

 

Liljana Jonoski, Drejtor Ekzekutiv i Koalicionit Rural