Duket se hierarkia e kishës, e mishëruar në peshkopët disi më të rinj që kuptojnë se si funksionon bota dhe shoqëria sot dhe e udhëhequr nga patriarku, e di atë që dëshiron – një arratisje nga arena politike, mbështetje dhe bashkëpunim me autoritetet, por larg nga modeli bizantin i simfonisë. Sidoqoftë, duke pasur parasysh marrëdhëniet e deritanishme, rruga drejt kësaj vështirë se mund të jetë e thjeshtë dhe e drejtpërdrejtë.

Jelena Jorgacevic

 Historikisht, marrëdhënia e kishës ortodokse serbe (KOS) me shtetin mund të ishte karakterizuar, deri në luftën e dytë botërore, si nënshtrimi përfundimtar i kishës ndaj shtetit, me disa momente të trazuara; pastaj vijoi armiqësia e hapur e regjimit ndaj komuniteteve fetare gjatë komunizmit, me nuanca në varësi të republikës, marrëdhënieve gjeo-politike dhe personale; dhe në fund, nga vitet 1990 e deri më sot, ka pasur injorancë dhe bashkëpunim brenda kësaj marrëdhënie, marrëveshje dhe kritika reciproke, si dhe lavdërime dhe abuzime të tepërta të pozitave të tyre.

Një gjë është e sigurt – ekziston një traditë e ndërhyrjes së shtetit në punët e kishës, dhe shembulli më i dukshëm janë zgjedhjet e patriarkut gjatë njëqind viteve të fundit. Pra, në fakt, respektimi dhe zbatimi i parimeve të qarta të një shteti laik do të ishte në të vërtetë më i dobishmi për kishën ortodokse serbe dhe disa nga njerëzit kryesorë të kishës sot e kuptojnë këtë. Por, çështjet e privilegjeve të ndryshme që ka kisha ortodokse serbe ngrihen në këto biseda, të cilat përsëri nuk duhet të çojnë në përfundimin se kisha duhet të kufizohet në oborrin e kishës dhe të përjashtohet nga sfera publike.

Ish -patriarku Irinej theksoi se kjo marrëdhënie nuk ka qenë kurrë aq e mirë sa ishte në kohën kur ai ishte në detyrë, dhe Aleksandar Vuçiq ishte kreu i shtetit. Komplimentet për udhëheqjen e shtetit erdhën duke u shtuar, dhe pak njerëz do ta harronin fjalimin në dhënien e Urdhrit të Shën Savës të shkallës së parë Presidentit Vuçiq. Nga ana tjetër, kur disa peshkopë kritikuan ashpër të njëjtën qeveri nga këndvështrime të ndryshme, peshkopi i Zahumlje-Hercegovinës Grigorije dhe ish-mitropoliti Amfilohije u kontrolluan nga tabloidët pro-regjimit dhe shumica parlamentare.

Në predikimin e tij në kurorëzim (19 shkurt 2021), patriarku Porfir tha, ndër të tjera, se ai nuk do të ndiqte rrugët e interesave të pjesshme dhe as veprimet e tij ‘nuk do të përmbanin elemente të partisë moderne dhe politikës partiake’, por do të kujdesej dhe do të ndante përgjegjësinë për të mirën e shoqërisë. Në një intervistë të mëvonshme me kroatin Vecernji List, ai vuri në dukje se sa më të ngushta të jenë marrëdhëniet midis kishës dhe shtetit, si dhe njerëzve kryesorë të tyre, aq më mirë për të gjithë, por shtoi se këto marrëdhënie duhet të bazohen në ‘procedura demokratike, dhe në respekt të plotë për lirinë e secilit ‘.

Me t’u caktuar limitet pas gjashtë muajve të parë të sundimit të tij, patriarku Porfir zhvilloi marrëdhënie shumë të këndshme me shtetin dhe njeriun që mban të gjitha levat e pushtetit në Serbi. E gjithë kjo pritej, dhe është e sigurt që patriarku do të sillet në mënyrë të njejtë me secilin president të mëvonshëm.

Sidoqoftë, nuk ka fjalë të tepërta lavdërimi, njoftimet pas takimeve me përfaqësuesit e autoriteteve janë të shkurtra dhe nuk tërheqin shumë vëmendje; fotot nga takimet zyrtare tregojnë një distancë të caktuar.

Duket se hierarkia e kishës, e mishëruar në peshkopët disi më të rinj që kuptojnë se si funksionon bota dhe shoqëria sot dhe e udhëhequr nga patriarku, e di atë që dëshiron – një arratisje nga arena politike, mbështetje dhe bashkëpunim me autoritetet, por larg nga modeli bizantin i simfonisë.

Megjithatë, duke pasur parasysh barrën historike dhe marrëdhëniet e ndërtuara deri më tani, ndërthurjen vendase të fesë me kombin, gjë e cila është e ndjeshme ndaj abuzimit, mbështetjen e madhe financiare që gëzon kisha, përpjekjet këmbëngulëse dhe pak a shumë të suksesshme të autoriteteve për të instrumentalizuar secilin aktor dhe institucion në hapësirën publike, kjo rrugë vështirë se mund të jetë e thjeshtë dhe e drejtpërdrejtë.

 

Jelena Jorgacevic, gazetare në gazetën e përjavshme “Vreme” (Koha)