Nacionalizmi, shpesh primitiv në arrogancën dhe manifestimin e tij, mund të provokojë një reagim të ngjashëm me ata që janë në rrezik, gjë që nuk mund të justifikohet.

Ivan Radojicic

Zgjerimi global i nacionalizmit si ideologji, lindi krahas ideve politike të epokës së re të cilat e njohin atë si vlerën kryesore prej të cilës mund të përfitojnë.   Implementimi politik i kësaj ideologjie për herë të parë gjendet në revolucionet amerikane dhe franceze, ku nacionalizmi kundërshtonte sundimin absolut të monarkut dhe ishte në shërbim të qytetarëve të kombit.

Siç ndodh zakonisht me pothuajse të gjitha ideologjitë që bëhen bija të çmendura të nënave të mençura, në kontekstin politik të luftërave të përditshme për pushtet, nacionalizmi pushon së qeni arsyetimi pas një lufte të përbashkët kundër monarkisë absolute dhe shndërrohet në rival të vendeve në zhvillim.

Problemi bëhet më kompleks kur ideja e shtetit komb, edhe një herë për arsye thjesht politike, merr një parashtesë arkaike etnike që do të ngrejë epërsinë e saj mbi dallimet racore, fetare, mitomane dhe të tjera të ngjashme.  Dhe kështu, nacionalizmi bëhet një normë globale, megjithëse me nuanca formale dhe teknike.

Kuptimet moderne të ndjenjës kombëtare si një aspekt jo mbizotërues i vetë-realizimit, të krijuara brenda idesë globale të shoqërisë civile, do të kenë ndikim të ndryshëm në kultura të ndryshme. Ka shumë arsye për këtë dhe të krijohet përshtypja se nuk do ti afrohemi të vërtetës thjesht duke renditur shkaqet. Ajo që është edhe më interesante është problemi i shteteve të vogla si Mali i Zi, të cilat janë edhe më të rrezikuara nga fakti se janë të vogla, dhe ndjeshmëria e tyre multi-etnike dhe orientimi civil janë më të brishtë.

Sidomos pasi Mali i Zi ka kultivuar nacionalizmin e importuar për dekada, d.m.th formën kolonizuese, asimiluese, anti-europiane dhe, guxoj të them, formën e tij më vulgare, sipas së cilës jo vetëm që e njeh dhe e sheh veten si dominues, por mohon dhe përçmon gjithçka që është ndryshe dhe Tjetër.  Forca e tij është mohimi i diversitetit dhe thelbi i tij, përsëritja rituale e zakoneve tradicionale. Shpesh primitiv në arrogancën dhe manifestimin e tij, ai mund të provokojë një reagim të ngjashëm me ata që janë në rrezik, gjë që nuk mund të justifikohet, dhe është detyrimi i të gjithëve që t’ja presin pa mëdyshje rrugën kësaj.

Në këtë kuptim, qëndrimi i nobelistit irlandez William Butler Yeats, pikërisht njëqind vjet më parë, mbetet aktual dhe sot. Ai iu përgjigj akuzave të qarqeve intelektuale europiane për nacionalizëm duke thënë se në të vërtetë ai ishte nacionalist – megjithëse vetëm në Irlandë dhe vetëm me qëllim për tu mbrojtur.   Varet nga ju që të vendosni nëse zgjimi i vetëdijes kombëtare është një hap i nevojshëm në kërkesën historike për një shoqëri civile moderne, ose nëse mund të anashkalohet lehtësisht.

Një problem tjetër me të cilin përballen fëmijët e vegjël është mungesa e vazhdimësisë kulturore, e cila kompensohet nga shpikja e traditave të lartpërmendura përmes ritualeve dhe simboleve të caktuara që krijojnë vazhdimësinë me të kaluarën. Ky akt synon të stabilizojë forma të caktuara të sjelljes dhe mendimit që rrjedhin nga arkaizma të ndryshme dhe zakonisht bien ndesh me vlerat moderne.  Si elemente kyçe irracionale të këtij lloj manipulimi, tezat rreth rrezikut të pretenduar të popullit dhe traditave të tij janë më efektive. Elementi integrues dhe ngarkesa emocionale që prodhon tek masat, shpesh mund të dominojë mbi vlerat qytetare dhe të prodhojë një vakum shoqëror në të cilin, statusi i marrë që nga lindja ose pagëzimi, bëhet arma kryesore dhe më së shpeshti e vetmja. Ose siç shpjegon bukur shkrimtari Miljenko Jergović në një nga librat e tij: ‘Dikush është kroat vetëm nëse nuk i duhet ta provojë këtë – veçanërisht duke mos qenë serb – sepse në momentin që i kërkohen prova, çdo njeri në të vërtetë është çifut.  Vetëm se çifutët e tjerë janë larg dhe nuk janë të vetëdijshëm për çifutërinë e tij’.

 

Ivan Radojicic, sociolog