Nëse Ballkani Perëndimor vazhdon kështu, ne do t’i ofrojmë ndihmë “libanizimit” të rajonit.

Ilir Kulla

Shtetet e Ballkanit Perëndimor janë në një realitet shumë të veçantë multi-fetar. Për shkak të epokës së Perandorisë Osmane, në rajonin e Ballkanit Perëndimor, mund të gjeni bashkësi fetare vendase të cilat janë pjesë e një panoramë të shumëfishtë. Të krishterët vendas etnikë katolikë ballkanikë, të krishterët vendas ortodoksë sllavë etnikë ballkanikë, të krishterët vendas ortodoksë grekë etnikë ballkanikë, myslimanët vendas suni etnikë ballkanikë, myslimanët vendas shiitë etnikë ballkanikë. Ekziston gjithashtu një numër i rëndësishëm i bashkësive hebraike vendase të cilat e kanë origjinën nga Mesjeta dhe që u vendosën në Ballkanin Perëndimor pas largimit nga Mbretëria Spanjolle, prandaj ata konsiderohen hebrenj etnikë vendas të Ballkanit.

Për shkak të kësaj panorame, bashkëjetesa ndërfetare në rajon dhe mënyra se si këto bashkësi fetare po ndërveprojnë me njëra -tjetrën (dhe me autoritetet shtetërore vendore), përfaqëson një sfidë të madhe. Pas shpërbërjes së ish – Jugosllavisë dhe rënies së regjimit komunist në rajon, problemet e vjetra u kthyen. Le t’i analizojmë këto probleme në rastin e Shqipërisë, për shembull. Komunitetet fetare janë të pavarura sipas Kushtetutës dhe ato kanë rolet dhe kanunet e tyre. Ata emërojnë udhëheqësit e tyre, miratojnë buxhetet e tyre dhe respektojnë traditat e tyre. Në Kushtetutën e Shqipërisë, ata konsiderohen “komunitete fetare tradicionale” dhe bëjnë marrëveshje të veçanta me qeverinë, të cilat miratohen nga Parlamenti. Ky akt bëhet si një ligj i veçantë që rregullon veprimtarinë midis komunitetit fetar dhe shtetit. Ky shembull është i ngjashëm me Traktatin Lateran midis Vatikanit dhe Italisë. Nga njëra anë, qeveria respekton pavarësinë e komunitetit fetar ndërsa në anën tjetër komuniteti fetar respekton Kushtetutën dhe sundimin e ligjit. Vetëm në rastin e Kishës Katolike Romake të Shqipërisë ajo marrëveshje nënshkruhet drejtpërdrejt me Vatikanin. Në rastin e Kishës Ortodokse Shqiptare, e cila arriti të fitojë pavarësinë nga Patriarkana e Stambollit, Kreu i Kishës është një vendas grek, por ai është gjithashtu një shtetas shqiptar dhe të gjithë peshkopët janë shqiptarë. Një pjesë e liturgjisë bëhet në gjuhën e vjetër greke, ndërsa të tjerat bëhen në gjuhën shqipe. Qeveria nuk vepron për këto çështje kanonike.

Problemi mbetet në ato vende ku shumica e qytetarëve janë pjesë e të njëjtit komunitet fetar ose kishë, si në rastin e Serbisë ose Malit të Zi. Zyrtarisht këto shtete janë laike dhe nuk kanë besim shtetëror, por në fakt feja është një partner shumë i vështirë në jetën publike dhe shumë herë mund të jetë mjaft politik. Është pothuajse e pamundur që një kishë të bëhet e pavarur nga kisha “mëmë” pa arritur konsensus. Këtu kemi edhe rastet e Maqedonisë dhe Malit të Zi, si shembuj.

Autoriteti i kishës nuk i përket qeverisë dhe shumë herë ata përfundojnë në një konflikt të hapur me njëra -tjetrën. Trashëgimia e periudhës komuniste sigurisht nuk ndihmoi. Nga njëra anë, në sistemin demokratik, pavarësia e kishës nga shteti është një pikë shumë e rëndësishme e stabilitetit të brendshëm, ndërsa nga ana tjetër, mbrojtja e një vendi demokratik nga një ndikim i huaj duke përdorur fenë është gjithashtu shumë i rëndësishëm për sigurinë kombëtare. Në fakt, ekziston vetëm një vend në botë ku këto bashkësi etnike dhe fetare janë të gjitha pjesë e parlamentit dhe qeverisë sipas kushtetutës pavarësisht nga rezultati i zgjedhjeve dhe ai është Libani. Nëse Ballkani Perëndimor vazhdon kështu, ne do t’i ofrojmë ndihmë “libanizimit” të rajonit.

 

Ilir Kulla eshtë i specializuar për politikat në fushën e sigurisë dhe mbrojtjes