Pas shpërbërjes së Jugosllavisë, shfaqja publike e përkatësisë fetare u bë e dëshirueshme brenda shoqërisë dhe pakica e vogël që nuk pajtohej me këtë lloj identifikimi konsideroheshin dhe ende konsiderohen tradhtarë kombëtarë dhe apostatë fetarë.

Drago Bojic

Bosnja dhe Hercegovina është përcaktuar me kushtetutë dhe ligjërisht si një shtet laik me një ndarje të fesë dhe shtetit. Në kushtetutë funksionon kështu, por në praktikën fetare dhe politike – jo aq shumë. Ndërthurja e gjatë historike e fesë dhe kombësisë u shfaq në fillim të viteve 1990 si shënuesi më i rëndësishëm i identitetit. Pas shpërbërjes së Jugosllavisë, shfaqja publike e përkatësisë fetare u bë e dëshirueshme brenda shoqërisë dhe pakica e vogël që nuk pajtohej me këtë lloj identifikimi konsideroheshin dhe ende konsiderohen tradhtarë kombëtarë dhe apostatë fetarë.

Ka shumë shembuj në historinë e re boshnjake të cilat demonstrojnë se feja dhe përkatësia etnike janë të ndërthurura fort dhe se politikanët shpesh veprojnë si zëdhënës të komuniteteve fetare, dhe udhëheqësit fetarë veprojnë si përfaqësues politikë të njerëzve ose kombeve. Shumica e qytetarëve boshnjako-hercegovinas nuk bëjnë dallim midis përkatësisë kombëtare dhe fetare dhe për këtë arsye nuk i pranojnë parimet e një shteti laik. Përmbajtja fetare është një element për të gjitha ngjarjet e rëndësishme politike, dhe figurat politike janë të pranishme në festimet e rëndësishme fetare.

Shoqëria boshnjake-hercegovine funksionon si shoqëri e tre kombeve dhe tre feve. Komunitetet fetare sigurojnë besnikërinë e besimtarëve të tyre ndaj politikave kombëtare dhe të qeverisë, e cila ua kthen duke i bërë festat dhe simbolet fetare pjesë të hapësirës publike dhe institucioneve shtetërore.

Pra, entiteti i republikës serbe feston ditën e shenjtorit shën Stefan, dëshmori i parë (9 janar) si dita e republikës serbe, pavarësisht se gjykata kushtetuese e Bosnje dhe Hercegovinës e shpalli festën antikushtetuese në vitin 2016, dhe shumë institucione në këtë entitet, si për shembull shkollat, mbajnë emrat e shenjtorëve dhe festojnë ditët e tyre. Në vendet ku kroatët dhe katolikët janë në shumicë, festat dhe festimet katolike konsiderohen si dita zyrtare e komunës, kështu që, për shembull, komuna e Kiseljak feston ditën e komunës në ditën e shën Ilisë (20 korrik ), dhe komunat e Posusje dhe Siroki Brijeg bëjnë të njëjtën gjë në festën e Zonjës (15 gusht). Përfaqësuesit e komunitetit islam gjithashtu sjellin përmbajtje fetare në hapësirën publike me përshëndetje dhe simbole fetare në institucionet publike.

Kur myftiu i madh Kavazoviç mbledh përfaqësues shtetërorë dhe politikë të boshnjakëve për të diskutuar pozicionin e boshnjakëve në Srebrenicë dhe entitetin e republikës serbe, ai futet drejtpërdrejt në një fushë të politikës që nuk i përket atij. Kur patriarkët e kishës ortodokse serbe (Pali dhe Irinej, dhe tani Porfiri bëri të njëjtën gjë) mbështetën entitetin e republikës serbe dhe politikanët që udhëheqin atë njësi, në fushatat e tyre klerikale, ata veprojnë jo vetëm si autoritete shpirtërore, por edhe si udhëheqës politikë të atij populli. Kur kardinali Puljiç flet për kërcënimet me të cilat përballet populli kroat në Bosnje dhe Hercegovinë, ai merr përsipër retorikën e “Bashkimit Demokratik Kroat„ (HDZ) dhe shumicës së politikanëve kroatë në Bosnje dhe Hercegovinë.

Këta shembuj tregojnë se Bosnja dhe Hercegovina nuk respekton parimin më të rëndësishëm të një shteti laik – parimin e neutralitetit, i cili është një parakusht për barazinë. Paanësia e shtetit në lidhje me komunitetet fetare siguron trajtim të barabartë të të gjithë anëtarëve të komunitetit shoqëror, si besimtarë ashtu edhe jobesimtarë. Ky nuk është rasti në Bosnjë dhe Hercegovinë, ku komunitetet fetare janë të privilegjuara aty ku janë në shumicë, duke çuar në diskriminim ndaj komuniteteve fetare të pakicave dhe njerëzve jofetarë.

Marrëdhënia midis shtetit dhe fesë në Bosnje dhe Herzegovinë zakonisht ndjek rregullin – ata në pushtet mbajnë besimin.

 

Drago Bojic, teolog dhe publicist