Disa vendimmarrës kryesorë në Mal të Zi kanë treguar se mbeten brenda kornizës provinciale të të menduarit dhe sjelljes së politikave, duke mbivlerësuar rolet e tyre ndërsa nënvlerësojnë parimet themelore.

Milica Zindović & Daliborka Uljarević

Agresioni i Rusisë ndaj Ukrainës ka ndryshuar rrjedhën e gjakut të marrëdhënieve ndërkombëtare. Megjithatë, duket sikur një kuptim i sa më sipër mungon në disa pjesë të Ballkanit Perëndimor, përfshirë Malin e Zi, gjë që është veçanërisht e rrezikshme duke pasur parasysh se sa i prekshëm është rajoni ndaj ndikimeve malinje të jashtme, dhe për rrjedhojë një terren pjellor për destabilizimin.

Nëse kësaj i shtojmë frikën e justifikuar se kriza mund të ketë një efekt përhapës, vendet e rajonit tonë tani, më shumë se kurrë, kanë nevojë për hapje dhe një angazhim të sinqertë nga Bashkimi Europian për të ofruar një perspektivë më të besueshme anëtarësimi. Në të njëjtën kohë, vetë vendet duhet të demonstrojnë pa mëdyshje se qëndrojnë në anën e vlerave civilizuese dhe jo me agresorin.

Pavarësisht kaosit në Europën Lindore, BE-ja nuk e ka harruar Ballkanin Perëndimor, siç tregohet nga mesazhet e zyrtarëve të lartë të saj, të cilat kanë dy linja plotësuese. E para thekson se vendet e rajonit kanë një të ardhme perspektive në BE dhe se BE-ja nuk heq dorë prej tyre. Kjo në mënyrë thelbësore plotësohet nga mesazhi tjetër, se nuk do të ketë rrugë të shkurtra për anëtarësim për asnjë shtet, as tolerim të strukturave qeverisëse këmbëngulëse, në disa vende, të cilat mbrojnë interesat e tyre duke anashkaluar politikat dhe vlerat zyrtare të Bashkimit. Prandaj, tani nuk është koha për iluzione për anëtarësim të përshpejtuar, është koha për politika të vlefshme që mund të çojnë në një përmbushje më të shpejtë të angazhimeve për anëtarësimin në BE.

Fatkeqësisht, disa vendimmarrës kryesorë në Mal të Zi kanë treguar se mbeten brenda kornizës provinciale të të menduarit dhe sjelljes së politikave, duke mbivlerësuar rolet e tyre ndërsa nënvlerësojnë parimet themelore.

Qeveria në largim e Zdravko Krivokapić ka kohë që ka përdorur manovra të ndryshme për të shmangur vendosjen e sanksioneve efektive ndaj Rusisë, pas një marrëveshjeje të shpejtë deklarative me politikën e sanksioneve. E fundit është kryer në seancën e qeverisë më 17 mars 2022, ku si shpjegim është përdorur gjoja mosrespektimi i procedurave të brendshme. Nëpërmjet kësaj, Zdravko Krivokapić, së bashku me ministrat e tij, i shkaktuan dëme të mëdha politike shtetit të Malit të Zi, duke e pozicionuar atë si një partner jo të besueshëm të NATO-s dhe BE-së, në një kohë kur kjo posaçërisht përmendet dhe mbahet mend. Edhe pse kjo qeveri do të largohet së shpejti, Mali i Zi do ta mbajë këtë vulë për një kohë të gjatë dhe do ta ketë të vështirë ta heqë.

Nga ana tjetër, kemi procesin e formimit të të ashtuquajturës qeveri të pakicës, i cili në mënyrë të pajustifikueshme po vonohet. Procesi filloi përpara krizës ukrainase, dhe reflektimet e krizës injorohen lehtësisht brenda negociatave politike. Duket se aktorët kryesorë nuk janë kapur për faktin se qeveria jonë do të perceptohet si pro-europiane vetëm nëse secili prej përbërësve dhe anëtarëve të saj ka një qëndrim të qartë për Ukrainën, i cili do të ishte në përputhje me pozicionin e NATO-s dhe BE-së. Po ashtu, kuptohet se çdo përbërës dhe anëtar duhet të tregojë devijime dhe rezistencë ndaj projekteve hegjemoniste, qoftë në Rusi dhe/ose Serbi, ku përfshihen aktorët përmes të cilëve këto projekte janë më të vështira për t’u realizuar.

Hapi i parë drejt zgjidhjes së një problemi është njohja e tij, dhe i yni është kryesisht i natyrës së brendshme. Prandaj, e ardhmja e Malit të Zi në BE varet ekskluzivisht nga ne dhe nga gatishmëria dhe vullneti ynë i brendshëm ndaj këtij procesi, drejt forcimit të shtetit ligjor dhe institucioneve funksionale, por edhe mbrojtjes së karakterit qytetar të shtetit. Përshpejtimi ose ngadalësimi i procesit të zgjerimit do të varet pjesërisht nga zhvillimi i situatës në Ukrainë. Por, në çdo rast, BE-ja do të insistojë në përmbushjen e detyrave dhe angazhimeve të brendshme të ndërmarra dhe nuk ka gjasa që të rrezikojë pranimin e shteteve të papërgatitura në Unionin tashmë të rënduar.

 

Daliborka Uljarević, aktivist qytetar, drejtor ekzekutiv i OJQ Qendra për Edukim Qytetar (QEQ)

Milica Zindović, bashkëpunëtor për programet në QEQ