Kur institucionet e komunitetit dobësohen, njerëzit ndihen të vetmuar dhe i përgjigjen pasigurisë duke supozuar rezultatet më të këqija, duke mbajtur armë dhe duke iu përgjigjur agresionit me më shumë agresion.

Branka Drasković

Dhuna është një fenomen global që vret më shumë se 1.6 milionë njerëz çdo vit, duke e bërë atë një nga shkaqet kryesore të vdekjeve në mbarë botën.

Dhuna është provuar gjithashtu të jetë një fenomen tepër i kushtueshëm. Ndikimi i përgjithshëm i dhunës në ekonominë botërore vlerësohet në 13.6 trilion dollarë – një shifër e barabartë me 13.3 për qind të PBB-së botërore.

Për më tepër, dhuna vendos një barrë të rëndë mbi sistemet e shëndetësisë dhe drejtësisë, shërbimet e mirëqenies sociale dhe ekonomitë e komunitetit.

Shkalla e lartë e dhunës në të gjitha vendet e botës, përfshirë edhe vendin tonë, është pasojë e sfidave sociale, ekonomike dhe politike si pabarazia sociale, urbanizimi i shpejtë, varfëria, papunësia dhe mangësitë institucionale.

Pandemia globale e COVID 19 ka përkeqësuar faktorët e rrezikut për dhunë, si vetmia, izolimi dhe paqëndrueshmëria ekonomike. Dhuna tenton të rritet edhe në kohë pasigurie, veçanërisht kur mosbesimi ndaj institucioneve publike është i lartë. Për më tepër, media sociale shërben si një përshpejtues, duke nxitur zemërimin dhe modelet e papërshtatshme të reagimit.

Kur institucionet e komunitetit dobësohen, njerëzit ndihen të vetmuar dhe i përgjigjen pasigurisë duke supozuar rezultatet më të këqija, duke mbajtur armë dhe duke iu përgjigjur agresionit me më shumë agresion. Kjo teori mbështetet nga analiza të cilat tregojnë se tani më shumë njerëz mbajnë armë se më parë.

Dobësitë kryesore të sistemit kur bëhet fjalë për parandalimin dhe mbrojtjen nga dhuna në vendin tonë janë:

– Mungesa e një organi funksional qendror që do të ishte përgjegjës për koordinimin, monitorimin dhe vlerësimin e efekteve të politikave dhe masave për parandalim dhe mbrojtje.

– Mungesa e metodologjisë së zhvilluar për monitorimin sistematik të aplikimit të protokolleve ekzistuese.

– Mungesa e një databaze të centralizuar.

– Proceset e monitorimit dhe vlerësimit të ndërhyrjeve (ligje, politika, masa, programe, shërbime) janë të rralla dhe josistematike.

– Ndërhyrjet nuk marrin parasysh kontekstin socio-ekonomik.

– Sistemi është më i fokusuar në reagim dhe mbrojtje sesa në parandalim. Programet parandaluese janë të rralla, më tepër se të rregullta apo sistematike dhe zakonisht nuk kanë një shtrirje të madhe.

– Programet e prindërimit dhe të mbështetjes së familjes janë të dobëta ose inekzistente.

– Mungon ndërgjegjësimi dhe puna për ndryshimin e normave, vlerave dhe qëndrimeve shoqërore (vazhdimi i fushatave të tolerancës zero ndaj dhunës, inkurajimi i komunikimit jo të dhunshëm, ndalimi i disiplinimit të dhunshëm të fëmijëve dhe nxitja e barazisë gjinore dhe mosdiskriminimit).

Vëmendje e veçantë duhet t’i kushtohet dhunës dixhitale, ndaj së cilës janë më të ekspozuara gratë dhe fëmijët. Çdo person mund të ndikohet nga krimi dhe dhuna qoftë duke e përjetuar atë në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të tërthortë, si p.sh. dëshmitar i dhunës në komunitetin e tyre apo dëgjimi i krimit dhe dhunës nga banorë të tjerë. Bëhet fjalë për dhunë të drejtpërdrejtë dhe të tërthortë.

Serbia është në rrezik të lartë të dhunës. Problemi më i madh në vendin tonë janë ligjet e mira por zbatimi i dobët, si dhe koordinimi i dobët ndërmjet institucioneve që merren si me parandalimin ashtu edhe me pasojat e dhunës.

Është e nevojshme të punohet më shumë për parandalimin e dhunës dhe edukimin e fëmijëve dhe adoleshentëve. Masat e marra deri tani janë ato që janë të dukshme (punonjësit e policisë shkollore). Roli i tyre është shumë i rëndësishëm, por është shumë më e rëndësishme që të rinjtë të zhvillojnë vetëkontroll emocional dhe mekanizma të tjerë që kontribuojnë në kontrollin e agresionit dhe menaxhimin e tij.

Ndonëse dhuna shpesh shihet dhe i përgjigjet si një pjesë e pashmangshme e gjendjes njerëzore, këto supozime po ndryshojnë, fokusi po zgjerohet dhe në vendin tonë duhet vënë theks shumë më i madh në parandalimin e sjelljeve të dhunshme, sesa në pasojat e saj.

Në mënyrë që përpjekjet parandaluese të jenë të suksesshme, është e nevojshme të punohet për një kuptim më të mirë të këtij fenomeni kompleks. Kodet morale mund të ndryshojnë shumë në mbarë botën, duke e bërë sfidë trajtimin e temës shpesh të ndjeshme të dhunës, shkaqeve dhe pasojave të saj. Megjithatë, është e nevojshme të arrihet një formë e mirëkuptimit të përbashkët për të mbrojtur në mënyrë efektive jetën dhe dinjitetin njerëzor.

 

Branka Drašković, psikologe, e punësuar në fakultetin e FEFA-s në Beograd