Lajmet e rreme, shpifjet, shantazhet, përfaqësimi i interesave oligarkike dhe partiake janë karakteristikat kryesore të peizazhit mediatik maqedonas.

Borjan Jovanovski

Pas operacionit sistematik dhe institucional prej dekadash për shkatërrimin e lirive të mediave të kryera nga regjimi i ish-kryeministrit Nikola Gruevski, i cili tani është në arrati, në vitin 2016 BE-ja e vlerësoi Maqedoninë si ‘kapje e shtetit’. Gjashtë vjet pas rënies së këtij regjimi autoritar, ky vend ende nuk arrin të normalizojë kushtet që duhet të mundësojnë punën dhe funksionimin e medias së lirë. Lajmet e rreme, shpifjet, shantazhet, përfaqësimi i interesave oligarkike dhe partiake janë karakteristikat kryesore të peizazhit mediatik maqedonas. Të dhënat e disa renditjeve europiane për shkrim-leximin mediatik, në të cilat Maqedonia e Veriut është vazhdimisht në vendin e fundit, janë gjithashtu shkatërruese.

Situata të tilla në lirinë e medias konfirmoi edhe raporti i Freedom House për vitin 2022.

“Peizazhi mediatik është thellësisht i polarizuar përgjatë vijave politike dhe mediat private shpeshherë janë të lidhura me interesa politike apo biznesi që ndikojnë në përmbajtjen e tyre”, thuhet në përfundimin e këtij raporti. Freedom House i kushton një theks të veçantë kërcënimeve dhe sulmeve fizike ndaj gazetarëve, të cilat kanë shënuar një rritje të konsiderueshme.

“Raporti i Asociacionit të Gazetarëve të Maqedonisë nga qershori 2021 numëronte 14 kërcënime dhe sulme fizike ndaj gazetarëve në vitin 2020, ndërsa vetëm 4 incidente të tilla janë regjistruar në vitin 2019. Më shumë se gjysma e objektivave ishin gazetare femra”, thuhet në raportin e Freedom House.

Lidhur me gjetjet e Freedom House, kryetari i Asociacionit të Gazetarëve, Mladen Chadikovski, në një prononcim për ‘Vinicity’ thekson se ‘mosndëshkimi është ende një problem i madh në vend. Me shqetësim të veçantë është gjuha e urrejtjes dhe etiketimi i gazetarëve dhe punonjësve të medias nga politikanët dhe bartësit e posteve të tjera publike. Ky trend shqetësues konfirmohet edhe nga raporti i Freedom House, ku vendi renditet në grupin e shteteve “pjesërisht të lira”, thotë Çadikovski.

Shpresa për një perspektivë për tejkalimin e këtij problemi të veçantë sjell zgjidhjen e re ligjore. “Me zgjerimin e juridiksionit të prokurorisë dhe me rritjen e dënimeve për aktet e detyrimit, gjegjësisht rrezikimin e sigurisë së punëtorëve mediatik, po krijohet një mekanizëm i ri sistematik për mbrojtjen e të drejtave të gazetarëve”, tha Çadikovski. Në këtë kuptim, vendimi i Gjykatës Penale ndaj pronarit të faqes tabloid, të vetëquajtur paradoksalisht ‘Dokaz (prova)’, i cili prej vitesh përhap lajme të rreme dhe shpif për të gjithë ‘armiqtë’ e eprorëve të tij, ishte një surprizë pozitive. Tani ai është dënuar me tre vjet burg. Dy nga viktimat e këtij portali të inkriminuar janë gazetarë. Irena Mulachka, gazetare hulumtuese në të përjavshmen “Focus” thotë për “Vicinity”: “Tekstet kundër meje dhe familjes sime filluan kur isha duke hetuar pronën e kryetares Danela Arsovska”, na tha Mulachka, duke e vënë në dukje Arsovskën si burimin e mundshëm të këtyre kërcënimeve. “Besoj se verdikti do t’i bëjë të mençur ata që përmes një dallavere duan të shkatërrojnë atë pak që ka mbetur në gazetari”, na tha Mulachka pas shpalljes së vendimit. Viktima e dytë gazetare e këtij tabloidi është Valentina Vurmo, po ashtu nga e përjavshmja ‘Focus’. Ajo na tha se tekstet për të në ‘Dokaz’ pasuan pasi ajo shkroi për rastin ‘Imperia’ që lidhet me biznesmenin kontrovers Orce Kamçev. Kryetari aktual ishte një kandidat i pavarur i mbështetur nga partia opozitare VMRO DPMNE dhe Orce Kamçev njihet për publikun si favorit i regjimit të Gruevskit.

Një nga problemet lidhur me këtë (jo) kulturë është edhe pasiviteti i partive politike në përpjekjet e tyre për përmirësimin e situatës, e veçanërisht fakti që opozita VMRO DPMNE, në kohën e qeverisjes së së cilës pati goditjen më të madhe për liritë mjekësore, nuk ka zhvilluar ende një qëndrim kritik ndaj veprimeve të tyre të kaluara nga pozita e pushtetit.

Publiku tani është në pritje të rezultatit të hetimit të udhëhequr nga prokuroria se kush e ka porositur përmbajtjen e shantazhit në faqen “Dokaz”, e cila do të çonte në burimin e kësaj plage malinje në shoqërinë maqedonase.

 

Borjan Jovanovski, gazetar i njohur me përvojë pune disa dekadash në hapësirën mediatike