Ndërkohë që miratimi i ligjit të ri po zvarritet, sasia e mbetjeve të depozituara në vendgrumbullimet e përkohshme, të cilat duhet të ishin hequr dhe asgjësuar përgjithmonë kohë më parë, po grumbullohen në të gjithë vendin.

Azra Vukovich

Menaxhimi i mbetjeve është një nga nën-seksionet e Kapitullit 27 – Mjedisi dhe ndryshimet klimatike, i cili konsiderohet si një nga kapitujt më kompleks dhe financiarisht më kërkues në procesin e anëtarësimit të Malit të Zi në Bashkimin Evropian. Procesi i menaxhimit të mbetjeve është shumë specifik dhe përfshin një gamë të gjerë palësh të interesuara, duke përfshirë qytetarët, kompanitë e shërbimeve, qeveritë vendore, sistemet e landfillit, kantieret e riciklimit, ricikluesit dhe sektorin privat. Të gjithë kanë rolin e tyre për të luajtur në sistemin e menaxhimit të mbetjeve dhe është shumë e rëndësishme të analizohen dhe të kuptohen nevojat dhe aftësitë e secilit pjesëmarrës individual në sistem gjatë hartimit të politikave në këtë fushë.

Kontejnerët për grumbullimin e ndarë të mbetjeve për disa kategori mbetjesh janë instaluar në Podgoricë rreth 10 vjet më parë, që ishte hera e parë për Malin e Zi. Krahas hezitimit të qytetarëve për të pranuar këtë sistem dhe për të filluar ndarjen e mbetjeve në komponentë për të cilët është siguruar infrastruktura në formë kontejnerësh, ka pasur edhe hezitimin e institucioneve për ta ndjekur dhe zbatuar plotësisht këtë proces. Projekti dështoi sepse nuk u zbatua në mënyrë adekuate.

Mali i Zi kohët e fundit filloi zbatimin e konceptit të ndarjes së mbetjeve në fraksione të thata dhe të lagështa. Ky koncept nënkupton që materiali që riciklohet ndahet në një kosh, ndërsa mbetjet organike dhe ato që nuk riciklohen hidhen në koshin e fraksionit të lagësht. Ky projekt ende nuk ka dhënë rezultatet e dëshiruara dhe përqindja e riciklimit zyrtarisht është rreth 1%.

Ligji i ri për menaxhimin e mbetjeve, i cili duhej të jepte përgjigje dhe të jepte drejtimin në të cilin do të shkojë çështja e menaxhimit të mbetjeve në Mal të Zi në të ardhmen, si dhe të vendoste themelet për krijimin e dokumenteve strategjike në këtë fushë si në nivel lokal dhe në nivel kombëtar, është në proces që nga viti 2017. Debati publik për këtë ligj është mbajtur në gusht 2018, por ligji nuk është miratuar. Ai është hartuar në përputhje me komentet dhe sugjerimet e bëra nga parti të ndryshme, dhe publiku malazez deri më tani nuk e di se cili version i ligjit mund të miratohet përfundimisht.

Për këtë arsye, Green Home ka insistuar në përsëritjen e diskutimit publik. Ndërkohë, direktivat e BE-së po ndryshojnë dhe po përshtaten gjithashtu. Së fundmi është miratuar direktiva për plastikën e njëpërdorshme, e cila ndalon përdorimin e një game të gjerë artikujsh plastike për një përdorim, si qese plastike, pipë plastike dhe sende të ngjashme, të cilat gjithashtu duhet të mbulohen nga ligji i ri në Mal të Zi. Ligji i ri duhej të ishte baza për përgatitjen e një Plani Kombëtar të Menaxhimit të Mbetjeve për periudhën 2022-2027, si dhe planeve lokale të menaxhimit të mbetjeve. Edhe ky aktivitet po zgjatet.

Ndërkohë që miratimi i ligjit të ri po zvarritet, sasia e mbetjeve të depozituara në vendgrumbullimet e përkohshme, të cilat duhet të ishin hequr dhe asgjësuar përgjithmonë prej kohësh, po grumbullohet në të gjithë vendin në një sërë landfille ilegale buzë rrugëve, buzë lumenjve, prane vendbanimeve, nëper fshatra dhe vendndodhje të tjera…

Një shtesë e këtij problemi është se shoqëritë komunale që operojnë në nivel lokal shpesh nuk kanë kapacitete financiare apo njerëzore për t’u marrë me problemet në këtë fushë në mënyrë të pavarur dhe duhet të marrin mbështetje nga niveli shtetëror, të paktën në nivelin e drejtimit strategjik në të cilin duhet të lëvizin. Ata duhet të ndihmohen nga autoritetet e tjera përgjegjëse për çështjet komunale kur bëhet fjalë për këtë çështje, duke përfshirë inspektimin komunal, policinë komunale dhe, në shumë situata, inspektimin mjedisor.

Azra Vukovich, Drejtor Ekzekutiv i OJQ Green Home