Çdo verë, deponitë anembanë B&H janë shkatërruar nga zjarret. Era e keqe nga deponia e qytetit në Sarajevë po mbyt një të tretën e popullsisë së qytetit.

Anes Podić

Hedhja e mbeturinave në B&H mbetet në mbledhjen e mbeturinave nga rrugët e qytetit. Kjo vlen si për bashkitë më të varfra ashtu edhe për kryeqytetin. Fakti që mijëra tonë mbetje, madje edhe llojet më vdekjeprurëse, do të përfundojnë në natyrë – dhe përfundimisht, përmes ujit dhe ushqimit, në trupin tonë – nuk ka absolutisht asnjë rëndësi për autoritetet aktuale, madje as për opozitën. Dhe kështu ka qenë për gati tre dekada.

Çdo verë, deponitë anembanë B&H janë shkatërruar nga zjarret. Era e keqe nga deponia e qytetit në Sarajevë po mbyt një të tretën e popullsisë së qytetit.

I gjithë tymi është një rrezik për shëndetin, por produktet e këtyre zjarreve ndotin mjedisin në terma afatgjatë.

Vendgrumbullimet ruajnë mbetjet e përziera komunale, ndezja e të cilave çliron gazra të ndryshëm toksikë, nga dioksidi i squfurit dhe bloza e deri te zhiva, të gjitha duke e bërë ajrin jashtëzakonisht të ndotur. Komponimet e formuara nga djegia e mbetjeve plastike, dioksinave dhe furaneve janë veçanërisht të rrezikshme.

Dioksinat janë të ashtuquajtur ndotës organik të përhershëm, që do të thotë se atyre u duhet një kohë e gjatë – dekada – për t’u dekompozuar kur ndodhen në mjedis. Ato janë shumë toksike dhe mund të shkaktojnë kancer, probleme riprodhuese dhe zhvillimore, dëmtim të sistemit imunitar, grumbullohen në zinxhirët ushqimorë dhe përqendrohen në indet yndyrore të kafshëve.

Pasojat e zjarreve të landfillit janë dramatike, por autoriteteve të B&H nuk i intereson. Zjarret e landfilleve zakonisht përfundojnë duke u shuar vetë, ndërkohë që praktikisht nuk ka asnjë monitorim të efekteve të dëmshme të zjarreve të tilla.

Edhe pas ndihmës së bollshme ndërkombëtare, si nga ana financiare ashtu edhe nga njohuritë e ekspertëve, çështja e depozitimit të mbeturinave komunale në B&H është në rrëmujë të plotë.

Shumica e deponive të mbetjeve komunale janë djerrina të zakonshme. Ka vendime të këshillave bashkiake që i shpallin landfill, ndërkohë që asnjë nga të ashtuquajturat landfille rajonale nuk plotëson kërkesat për t’u quajtur landfill sanitar që nuk dëmton mjedisin.

Hedhja e mbeturinave komunale nuk është zgjidhur në asnjë pjesë të territorit të B&H. Ka gjithashtu shumë deponi ilegale, të cilat krijohen kryesisht në zonat ku pushteti vendor është dembel, injorant dhe i paaftë – nuk ka fare largim të organizuar të këtij lloji të mbeturinave në një të tretën e B&H. Popullsitë vendase nuk kanë zgjidhje tjetër veçse t’i lënë mbetjet e tyre në një nga shumë deponitë ilegale. Deponitë ilegale ndodhin ndonjëherë edhe aty ku ka grumbullim mbetjesh, por si rezultat i organizimit të dobët, infrastrukturës së pamjaftueshme dhe politikave praktikisht inekzistente penale për shkelësit.

Në B&H nuk ka deponi për mbetjet e rrezikshme. Ai rregullohet teknikisht nga politika, por për shkak të kapacitetit të pamjaftueshëm inspektues, gjobave të ulëta, doganierëve të ryshfeteve dhe nëpunësve të tjerë civilë, nuk ka garanci që mbetjet nuk do të përfundojnë në një nga shumë deponitë ilegale, në pyje, livadhe apo lumenjtë.

I ashtuquajturi “Trekëndëshi i Vdekjes” është zona midis qyteteve të Napolit dhe Kazertës në Italinë jugore, ku njerëzit detyrohen të jetojnë në mes të mbeturinave, të thithin tym toksik nga djegia e deponive dhe të pinë ujë të helmuar për shkak të mbetjeve të hedhura ilegalisht. Gjithçka ishte nën kontrollin e mafias, me “dokumenta të renditura”.

Me kalimin e kohës, u ngritën kodra të tëra mbeturinash. Aty kullosnin bagëtitë, kishte burime uji, fëmijët luanin; shpejt, në mënyrë të pashpjegueshme, njerëzit filluan të vdisnin.

A po funksionon një skenar i ngjashëm në B&H? Ne do të mësojmë vetëm pas dekadash për lidhjet vdekjeprurëse të sotme midis kriminelëve vendas dhe politikanëve të korruptuar, për hir të të cilëve jemi të ekspozuar ndaj efekteve toksike të mbetjeve të rrezikshme.

 

Anes Podić, themelues i “Eco Action”, një organizatë që merret me problemet e ekologjisë dhe drejtësisë sociale