Një version modern i romanit “Zoti i mizave” shfaqet vazhdimisht dhe live, larg syve tanë, në ishuj të shkretë që janë bërë të shkretë pasi ne jemi larguar prej tyre, ndoshta përgjithmonë.

Voja Žanetić

Kur tema e dhunës së bashkëmoshatarëve ishte planifikuar për këtë numër të “Vicinity” afërsisht dy muaj më parë, nuk dihej që rubrikat do të shkruheshin pas dy tragjedive të tmerrshme të vrasjeve masive në Serbi. E para nga dy vrasjet masive ndodhi në një shkollë fillore. Nuk ka dhunë nga bashkëmoshatarët më radikale.

Pra, si dhe ku mund të fillojmë të shkruajmë për temën tonë? Është një editorial, kështu që mund të theksohen disa korniza për shqyrtimin e dhunës së bashkëmoshatarëve: ajo mund të jetë e drejtpërdrejtë dhe e tërthortë; dhuna mund të jetë fizike, verbale, psikologjike, emocionale, sociale, seksuale, dixhitale; mund të jetë i ndryshëm në forcë dhe kohëzgjatje; dhe sipas llojeve të sipërpërmendura dhuna mund të jetë individuale ose e kombinuar…

Pas këtij numërimi, ne mund të shënojmë shembuj të infrastrukturës së dhunshme të shoqërisë sonë, të ilustruar nga vozitja agresive në rrugë apo agresionet e vendeve ushtarakisht të fuqishme kundër kundërshtarëve më të dobët. Ngado që të nisnim, perspektiva personale apo perandorake, pak ose aspak e mirë, do të gjenim shenjat e dhunës që drejtojnë brezat e rinj. Po, do të flisnim edhe për mediat dhe rrjetet sociale.

E gjithë kjo mund të bëhej. Por ne do ta bëjmë kështu:

* * * * *

Pothuajse shtatëdhjetë vjet më parë, shkrimtari britanik William Golding botoi romanin e tij të parë të titulluar Zoti i mizave. Si një kujtesë shumë e shkurtër, romani trajton një grup djemsh që e gjejnë veten në një ishull të shkretë pas një përplasjeje avioni. Të gjithë të rriturit në aeroplan kishin vdekur, kështu që fëmijët duhet të organizojnë vetë komunitetin e tyre të ri.

Organizimi shoqëror midis fëmijëve, të paktën ai që ne pretendojmë se quhet qytetërim, nuk zgjati. Të lënë në duart e tyre dhe në çdo gjë që ndodh të sjellë njerëzimi kur hiqen “kufizimet” detyruese shoqërore, djemtë ndahen në grupe kundërshtare që luftojnë për epërsi dhe pushtet. Ndër më primitivet shpallen demonët dhe vendosen rite, ka edhe dhunë, vrasje… Romani ka edhe një fund të lumtur: anëtarët e marinës, që kërkonin avionin e rrëzuar, i gjejnë djemtë dhe i marrin larg ishullit të shkretë. Kthyer në botën jashtë ishullit, ku civilizimi ndërkohë nuk është zhdukur as dukshëm dhe as rrënjësisht.

Në krijimin e romanit “Zoti i mizave”, Golding shkroi një tmerr të frikshëm shoqëror, i cili u aktualizua jo pak herë para dhe pas librit të tij, por në botën e të rriturve. Aty ku normat shoqërore zhduken ose harrohen qëllimisht – në hapësirën e gjerë amorale midis përleshjeve dhe plaçkitjeve, deri tek krimet e luftës dhe gjenocidi – dhuna do të jetë arma e parë, më efektive dhe shpeshherë e vetmja për procesin e decivilizimit. “Zoti i mizave” është akoma më i tmerrshëm – dhe aq më tmerrues (i plotë) se jeta e zakonshme – sepse janë pikërisht fëmijët, dhe në një kohë të shkurtër, ata që i nënshtrohen asaj që të rriturit i bëjnë vetes gjatë gjithë kohës, kur harrojnë se ka diçka më “të rritur” se ata.

Vlerat, rregullat, ligjet.

Komuniteti.

* * * * *

Dhuna e bashkëmoshatarëve, për të cilën po flasim këtu, ndoshta mund të shihet si një version modern i romanit “Zoti i mizave”. Shfaqet vazhdimisht dhe live, larg syve tanë, në ishuj të shkretë që janë shkretuar pasi ne jemi larguar prej tyre, ndoshta përgjithmonë. Shkolla, oborre, rrugë, parqe, fusha, stadiume, salla, qendra tregtare, hapësira dixhitale; të gjitha këto janë vende që kanë nevojë për një “marinë” për një kohë tani, një që do t’i kthejë aktorët e dhunës së bashkëmoshatarëve – si ata të dhunshëm ashtu edhe ata që janë viktima të dhunës – në qytetërim, diku ku të rriturit mund të mos kanë pësuar ende një aksident të rëndë. Dhe nëse ajo botë nuk ekziston, ose nuk ekziston mjaft prej saj, atëherë ajo do të duhet të krijohet. Me ndihmën e gjithçkaje që ka mbetur nga i rrituri dhe i mençuri në ne.

Çdo gjë tjetër është kontrolli i mizave, duke folur pa dhunë.

Ja. Këto janë të vetmet gjëra që mund të themi, këtu dhe tani.