Askush nuk është më i mirë në mbrojtjen e qytetërimit dhe dijes sesa ata që mbrojnë fëmijët nga mosqytetërimi dhe injoranca.

Voja Žanetić

Ajo quhej Andjelija Lelicanin.

Ajo ishte mësuese e matematikës në shkollën fillore, në shekullin e kaluar.

Ajo e kuptoi se djali me syze kishte një talent për llogaritjet, formulat dhe problemet, kështu që krahas lavdërimeve dhe inkurajimeve të vazhdueshme, ajo e rekomandoi atë të shkonte në Gjimnazin Matematik. Kështu, djalit papritmas i lindi shpresa se do të binte në sy në diçka në fëmijërinë e tij; gjatë rrugës, ai fitoi respekt shtesë nga prindërit e tij të habitur, të cilët ose nuk e kishin atë talent matematikor ose ndoshta askush nuk ua kishte zbuluar.

Disa dhjetëra mësime shtesë të matematikës më vonë, djali kaloi provimin pranues për t’u pranuar në shkollën e rekomanduar. Dhe disa dhjetëra vjet më vonë, një zotëri i moshuar me syze shkruan këtë editorial për Okruženje, dhe tema e kësaj jave është për edukatorët. Talenti i vjetër është “ngulitur” në një tjetër aftësi. Nëse nuk do të ndodhte njohja e lartpërmendur, as këto rreshta nuk do të ishin këtu.

Faleminderit mesuese.

* * * * *

Pastaj… Emri i saj ishte Ann Sullivan.

Ajo jetoi në tranzicionin nga shekulli i 19-të në shekullin e 20-të dhe historia e kujton atë si mësuese dhe mentore të Helen Keller, një autore dhe aktiviste amerikane, e cila nga mosha nëntëmbëdhjetë muajshe deri në fund të jetës së saj ishte e verbër dhe e shurdhër. Helen – me gjithë paaftësitë e saj, dhe me ndihmën e Anne, edukatores së saj personale – arriti të mësojë të komunikojë me botën, dhe më pas të krijojë, botojë dhe mësojë. Helen Keller plotësoi të gjitha talentet e saj – të zhvilluara pavarësisht nga të gjitha kufizimet – duke luftuar për të drejtat e personave me aftësi të kufizuara, si dhe duke mbrojtur të drejtat e atyre që u privuan nga e drejta për arsye të tjera. Helen Keller ka hyrë në histori si një shembull i aftësive që vijnë nga lufta personale, këmbëngulja dhe energjia. Asgjë nga këto nuk do të kishte ndodhur nëse nuk do të kishte qenë për Anne Sliven, mësuesja, e cila kishte nevojë për të njëjtën sasi përpjekjeje, këmbënguljeje dhe energjie për të ndihmuar në shndërrimin e një Helene në Helen Keller.

Mësuesit janë njerëz që dinë shumë, por ajo që dinë më mirë është se çfarë lloj njerëzish mund të bëhen të rinjtë.

* * * * *

Ata që mësojnë fëmijët tanë në këtë shekull kanë konkurrencë shumë të ashpër. Krahas dërrasës së zezë të shkollës, ka edhe tre dërrasa të tjera, të cilat fëmijët dhe prindërit i shikojnë: tabela e vogël e telefonit, tabela mesatare e kompjuterit dhe ajo e madhe e televizorit. E gjithë situata e rritjes dhe edukimit është bërë edhe më e vështirë me dy parime të organizimit shoqëror që kanë hyrë tinëz në qytetërimin aktual dhe e kanë dominuar atë: konsumizmin, që na kthen në portofolë gjithnjë e më të zbrazët; dhe prekariati, i cili na ktheu të gjithëve (përsëri) në skllevër të po atyre kuletave, të cilat po bëhen gjithnjë e më të vështira për t’u mbushur. Dhe që nga fundi i vitit të kaluar, Inteligjenca Artificiale është shfaqur gjithashtu në horizontin e të Gjithëdijshmit, ndaj mbetet vetëm çështje ditësh derisa aparatet shtetërore gjithmonë të kursyera të kuptojnë se robotët në të vërtetë janë edukatorë idealë. Nuk kërkojnë rrogë më të madhe apo më pak punë, nuk bëjnë grevë dhe janë më të mirë në “kapjen” e fëmijëve që kopjojnë nga ChatGPT. Plus që nuk dalin në pension, por “përmirësohen”.

Dhe ky digresion i vogël çnjerëzor në fjalinë e fundit fsheh atë që është ndoshta dhimbja më e madhe në sistemin arsimor: mungesën gjithnjë e më të dukshme të njerëzimit. Kushtet në të cilat shumica e “edukatorëve” po punojnë gjithnjë e më shumë janë çnjerëzore; detyrat që vihen gjithnjë e më shumë para të gjithëve janë çnjerëzore; kornizat që teknologjitë e reja, mediat e reja dhe shoqëria e re vendosin përpara arsimit janë çnjerëzore; dhuna që po rritet në shoqëri dhe shkolla është çnjerëzore; Kushtet për ecuri ekonomike, komunikimi dhe çdo ecurie tjetër të vetë familjeve janë gjithnjë e më pak humane. Kështu që tani, nga të gjithë mësuesit që kemi nevojë, ndoshta më së shumti kemi nevojë për ata që do të na mësojnë se si të mos mbetemi pa mësues në kohët e ardhshme. Përndryshe, mësimi i mëposhtëm do të mbahet mend përgjithmonë: Askush nuk është më i mirë në mbrojtjen e qytetërimit dhe dijes sesa ata që mbrojnë fëmijët nga mosqytetërimi dhe injoranca. Prandaj, do të ishte e mençur që ne t’i ruanim ato.

Po të kishim ndonjë zgjuarsi.