Преминот од национална или локална кон универзална историја, како синтеза на сите хумани настани и периоди на Балканот и пошироко, треба да биде една од стратешките приоритети на балканските историографии.

Рубин Земон

Процесот на создавање на нациите во Европа,како општествени и политички појави, е незамислив без развојот на филозофските науки и т.н. наука за антиката (Altertumswissenschaft). Впечатливо е тоа што некои од клучните водачи на полето на лингвистиката и историјата, како на пример Хумболт, Нибур и други, играле активна улога и во науката и како важни политичари на националната сцена. Во срцето на науката за антиката била претставата за божествените Грци, уметници и филозофи. Грците морале, како и идеализираната претстава за самите Германци, да се интегрираат со својата родна почва и да бидат чисти. Така, т.н. антички модел на изучување на историографијата, како и со имплицитните последици од мешањето на расите и јазиците, се помалку можел да опстојува, па замени со т.н. aриејвски модел, како што го нарекува Мартин Бернал во својата епохална книга Црна Атена. Со избивањето на Грчката војна за независност во 1820 година, Западна Европа била преплавена со национал-романтизам и филхеленизам.

Познатиот британски социолог Ентони Гиденс, во својата кратка но влијателна книга „Светот што ни бега“ (“Runaway World”), вели дека ние живееме во времето на глобализацијата, појавите и процесите во Светот се движат и се менуваат толку бргу, што ни бега контролата на нашиот живот од нашите раце, односно живееме во Свет што ни бега. Нашата епоха се разви под влијание на науката, на технологијата и на рационалната мисла, кои потекнуваат од Европа од XVII и XVIII век. Просветителските филозофи дејствуваа по едно едноставно, но моќно упатство: „Колку повеќе можеме рационално да го разбереме Светот и самите себе, толку повеќе ќе можиме да ја обликуваме историјата за наши сопствени цели“.

Во еден ваков контекст историографијата и историјата ослободена од  т.н. ариевски модел, со пристап кон развој на мултикултурно општество и интер-културната толерaнција и комуникација, треба да има мошне важна улога во воспоставување и развојот на „вечниот мир“ на Балканот. Се разбира консолидацијата на историскиот наратив и терминологија, преточен во „консензуален политички коректен модел“ за сите групи и идентитети на Балканот е една од најважните мисии на сите балкански држави, но и пошироко во соседните земји и во Европа. Преминот од национална или локална кон универзална историја, како синтеза на сите хумани настани и периоди на Балканот и пошироко, треба да биде една од стратешките приоритети на балканските историографии. Усогласувањето на политички коректниот историски наратив и терминологија кон националните и другите малцинства и ранливи категории во секое политичко општество на Балканот е една од столбовите кон постигнувањето на целта кон универзална историја. При тоа отворените демократски расправи за културните разлики во општество, за признавање на разноликоста на општеството, признавањето на различните идентитети треба да им се овозможат на граѓаните и да разјаснат кои традиции и колективни мемории сакаат да ги негуваат, со кои сакаат да раскинат, каков однос сакаат да имаат кон својата историја, помеѓу себе, кон разноликото општество и како понатаму.

Свесните субјективни сили кај балканските народи се исправени пред уште еден предизвик, смирено и во духот на толеранцијата и мирот да размислат дали да му дадат приоритет на нацијата како замислена заедница и на национализмот, кој на Балканот лесно се трансформира и во национал-шовинизам, или на хуманистичкиот пристап и љубовта кон своето поднебје, поврзаност за земјата во која човекот се раѓа, расте, развива, умира и се погребува, поднебје прифатено со реалниот диверзитет без митови за етничка или национална хомогеност и супериорност, или пак со илузиите „за избраниот народ“ или „супер човек“ . Тоа е значајна претпоставка и предизвик за сите балкански историографии, историчари, академски работници и политичари.

 

 Рубин Земон, Директор центра за напредна истраживања