Падот на туристичкиот промет од 85 отсто минатата година во Црна Гора укажа на сета ранливост на црногорската економија.

д-р Иво Жупановиќ

Падот на туристичкиот промет од 85%, претежно предизвикан од пандемијата КОВИД-19, значително влијаеше на целокупната реализација на БДП, што како резултат произведе пад од 15%. Самиот факт дека туризмот, со влијание врз комплементарните области, сочинува 25% од вкупниот БДП на Црна Гора, зборува многу кога станува збор за макроекономскиот аспект. Имајќи ги предвид горенаведените негативни економски ефекти на макро и микро ниво, со цел да се намали ранливоста на црногорската економија во наредниот период, потребно е да се направи следново:

Диверзификација на економските активности: Горенаведените факти дополнително укажуваат дека е потребна поинаква економска структура и значително поголема диверзификација во наредниот период, со многу помало потпирање на услужниот сектор, со цел да бидеме поотпорни на ваквите надворешни шокови. Ова е реално можно на среден и долг рок, со симетричен развој на зелената економија, енергетскиот сектор и земјоделството.

  • Замена на сообраќајната пристапност: Гледано од аспект на туристичкиот систем, треба постојано да работиме на сообраќајната пристапност, бидејќи земјите што можеа да овозможат замена на воздушниот сообраќај со копнен превоз, постигнаа пристоен резултат и за време на пандемијата, како што е Хрватска (37,49% пристигнувања или 50,05% ноќевања во споредба со 2019 година). Околу 60% од клучните емитивни пазари беа достапни преку копнени патишта, кога станува збор за наведената дестинација. Зависноста од воздушниот сообраќај добро ја почувствуваа голем број земји, како што се Шпанија, Кипар, Турција, делот од Хрватска кој се потпира на воздушниот транспорт, како што е округот Дубровник-Неретва, каде има опаѓање на пристигнувања за околу 80%.

 

  • Зајакнување на домашниот туристички пазар: Потребно е повеќе да се фокусираме на домашниот туристички пазар, бидејќи сегашниот удел во туристичкиот промет од 5,13% не е доволен. Се разбира, поради структурата на туристичката побарувачка, домашниот пазар не може да биде носител на туристичкиот промет, но постои одреден потенцијал барем да се удвои. Во овие кризни времиња, домашниот пазар е тој што донесе стабилност на одредени дестинации. Ќе го наведам примерот на Албанија, која во 2020 година оствари 45% туристички пристигнувања во споредба со 2019 година, од кои 51% го сочинуваше домашниот туристички промет.

 

  • Најзначајни емитивни пазари: Врз основа на туристичкиот сообраќај во доменот на пристигнувања во 2019 година, треба да се напомене дека пазарите на ЕУ + Велика Британија сочинуваат 35%, регионалните пазари 34% и Русија, Белорусија и Украина 17%. Со ова би сакал да го потенцирам фактот дека поради споменатата пандемија КОВИД-19, не смееме да го занемариме пазарот на ЕУ. Напротив, треба да се направат дополнителни напори и да се зајакнат билатералните контакти за одржување на овие пазари, пред сѐ поради многу позначајниот дискреционен доход во однос на регионалните пазари. Ќе ве потсетам дека првите десет земји на ЕУ имаат 5 до 7 пати поголема вредност во однос на нето заработката во споредба со пазарите во регионот. Се разбира, регионалните пазари се наши традиционални пазари кои ни гарантираат одредена стабилност, дури и во овие кризни ситуации. Кога станува збор за рускиот пазар, мислам дека исто така е неопходна силна билатерална активност, со цел најголемите авиокомпании да го започнат, а потоа и да го интензивираат сообраќајот кон Црна Гора.

 

  • Здравствени протоколи: За пофалба се напорите на државата да ги покрие трошоците за тестирање странски гости, како и третманот на КОВИД-19. Гледајќи ги соседите во Хрватска, треба да се разгледаат можностите што тие ги вклучија, а тоа е локалните самоуправи да обезбедат сместување за луѓе кои треба да бидат изолирани или во карантин, како и евентуално покривање на трошоците за нивниот престој, како што стори општината Брач . Исто така, подетално треба да бидат презентирани протоколите во доменот на крстарење и излетнички туризам.

 

Проф. д-р Иво Жупановиќ е експерт во областа на туризмот. Автор е на повеќе од 40 научни трудови, има објавено три факултетски учебници. Предавач е на високошколски основни и магистерски студии во Црна Гора.