Во време кога главните стравови од злоупотреба на личните податоци се насочени кон големите технолошки гиганти, во Албанија, институциите и системот изградени за заштита на приватноста на обичните граѓани потфрлија во своите должности кон нивните гласачи.

Роден Хоџа

Во ера на брзи промени во деловните практики, владините функции и информациските и комуникациските технологии, заштитата на личните информации, често позната како приватност или заштита на податоците, се издвои како клучна политичка и општествена грижа.

Во албанскиот контекст, заштитата на податоците и приватноста се фундаментално право содржани во Уставот на Република Албанија. Во последниве години, албанското законодавство за заштита на податоците започна процес на усогласување со acquis communautaire на ЕУ, при што Комесарот за информации и заштита на податоци ги усвои упатствата на Европската комисија и најдобрите практики на своите колеги од ЕУ во извршувањето на неговите одговорности. И покрај постојаното еволуирање и унапредување на законот во оваа насока, проблемите на кои се соочивме во последниот месец ги доведе во прашање правните мерки и заштитните механизми.

Во април 2021 година, на прагот на изборите за Националното собрание, во јавната медиумска сфера избувна скандал во врска со употребата на лични информации на околу еден милион граѓани со право на глас. Најпрво објавена од онлајн порталот Lapsi.al, приказната веднаш ја презедоа голем број медиуми: локални, национални и меѓународни. Уште повеќе, списокот на граѓани со сите нивни лични податоци, почнувајќи од датумот на раѓање, до нивната адреса, нивните телефонски броеви, нивните матични броеви и други чувствителни информации, не само што беше објавен на вестите и се дебатираше со недели, туку беше и непрестајно споделуван преку социјалните медиуми и услугите за директни пораки.

Темел на приказната беше употребата на личните податоци на граѓаните за афирмација на нивниот партиски глас на претстојните избори, користени од партијата на власт, како централизирана база на податоци за испитување, анализа и потенцијално придвижување на гласачите кон поинаква политичка припадност.

На самиот почеток на скандалот, сомнежите беа дека базата на податоци е ставена на располагање на Социјалистичката партија од страна на АКШИ, Националната агенција за ИКТ, што беше сериозно обвинување, со кое се доведува во прашање безбедноста на личните податоци на сите албански граѓани. Сепак, и покрај бројните политички, меѓународни и граѓански повици и огорченост покренати во тоа време, до сега не е донесена конечна пресуда за ова прашање. Скандалот дополнително се влошува со пријавата дека создадената листа е продадена на т.н. „темен интернет“.

Специјалното обвинителство отвори предмет со сериозно обвинение за активна корупција за време на избори, но набргу потоа ги отфрли обвиненијата со оправдување дека дејствијата извршени од непознати лица се само „неовластено компјутерско мешање“, предавајќи го факелот на локалното обвинителство, што досега не успеа да произведе значителен напредок.

Истовремено, комесарот за заштита на податоците, следејќи голем број апликации, започна административна истрага за ова прашање, но како и со претходните институции, молкум, во август 2021 година, донесе одлука со која утврди бројни повреди на основните уставни права на албанските граѓани, но даде само препораки за избегнување на идни прекршоци и не докажа суштинска вина по предметот.

Ова бесрамно непочитување на правото на приватност од страна на државните актери и медиумите и неуспехот на релевантните институции задолжени за негова заштита е јасна и присутна опасност од злоупотреба на личните податоци собрани од државните институции, дополнително отежната со континуираното исмејување на аферата од страна на партијата на власт, по нејзиниот реизбор како водечка сила во Парламентот.

Во време кога главните стравови од злоупотреба на личните податоци се насочени кон големите технолошки гиганти, во Албанија, институциите и системот изградени за заштита на приватноста на обичните граѓани потфрлија во своите должности кон нивните гласачи.

 

Роден Хоџа е извршен директор на Албанскиот центар за квалитетно новинарство (ACQJ), граѓанска организација која се занимава со новинарски прашања во ерата на новите медиумски тенденции