Среде кризата што се наѕира и енергетскиот систем на кој очајно му треба развој и трансформација, одобрувањето на новата енергетска стратегија стагнира, како и најавениот закон за обновливи извори на енергија

 Дардан Абази

Кризата на цената на електричната енергија ги вознемири сите влади на Западен Балкан. Земјите како Косово, кои зависат од концентрираното производство на електрична енергија, се соочуваат со фактот дека тоа нема да може да се надомести преку увоз поради технички препреки, непредвидливи планови и зголемената побарувачка. Но, дали е ова резултат на минатите погрешни политики, на сегашните дејства или и двете?

Како што деновите стануваат сè пократки и температурите почнуваат да опаѓаат, енергетскиот сектор се подготвува за долга и студена зима. Додека побарувачката за нафта за греење и природен гас се очекува да биде висока во Европа, нивоата на производство веќе почнаа да паѓаат со почетокот на зимските временски услови. Ова може да доведе до повисоки цени и можен недостиг на снабдување во претстојните недели и месеци.

Повеќе од петнаесет години, косовските влади ја туркаа идејата за нови проекти за јаглен. Проекти кои ќе ги осиромашат граѓаните и целосно ќе го вкопаат Косово во технологија од минатото со катастрофални економски, еколошки и здравствени трошоци. Но, иако се радувавме на неуспехот на изградбата на новата термоелектрана, долгогодишното присуство на ваква тема во дискурсот и политичкиот систем на Косово имаше последици. Беа потребни години, милиони во техничка помош, цела Стратегија и што уште не. Немаше простор или време да се размислува доволно за диверзификација на производството и енергетска транзиција.

Друга пропуштена шанса беа последователните пакети за закрепнување. Тие главно се фокусираа на директна финансиска помош и таргетирање на економските сектори, но не и на енергетскиот сектор. Го немаа потребниот трансформативен ефект, туку служеа само да го остават бизнис секторот во игра и да го олеснат животот на резиденцијалниот сектор. Уште една пропуштена шанса! Среде кризата што се наѕира и енергетскиот систем на кој очајно му треба развој и трансформација, одобрувањето на новата енергетска стратегија стагнира, најавениот закон за обновливи извори на енергија сè уште не е одобрен, Фондот за ефикасност сè уште е ограничен во надлежностите и капацитети и сè уште нема доволно напредок во либерализацијата и интеграцијата на нашиот пазар.

Сепак, има уште време. Барем енергетската ефикасност да се прогласи за национален приоритет. Да се одложи донесувањето на стратегијата за енергетика, да се донесе законот и да се организираат најмалку две аукции за обновливи извори на енергија во текот на 2022 година, да се реформира Фондот за ефикасност и да се формира фонд на потрошувачи кои имаат потреба од помош.

Пандемијата ја истакна важноста да се има сигурно и стабилно снабдување со енергија. Земјите кои ги диверзифицираа своите извори на енергија и го зголемија домашното производство на фосилни горива се добро позиционирани да ја надминат економската бура предизвикана од пандемијата. Оние кои не ги презеле овие чекори може да се најдат како притискаат на копчињата за намалување на енергијата и палат свеќи. Решението е спротивно на стагнација: динамика и храброст.

 

 Дардан Абази има долгогодишно искуство во јавната политика, со посебен акцент на следење на законодавството и политиките во областа на енергетиката, енергетската транзиција, климатската политика и ЦОР, парламентарните истражувања и застапувањето