Organizacija Civil Rights Defenders navodi da se novinari suočavaju s prijetnjama, govorom mržnje i fizičkim napadima. U izvještaju se dalje ističe da su se tužbe protiv novinara počele koristiti kao sredstvo za podsticanje autocenzure.

Lorin Kadiu

Juče je bila godišnjica od kada je u Albaniji otkriven prvi slučaj infekcije Kovidom – 19. Pandemija praćena višemjesečnom izolacijom i mjerama kontrole pogodila je zemlju u svim aspektima.

U vrijeme kada su informacije postale neophodnost i važno pitanje javnog zdravlja, uticaj pandemije Kovid -a 19 nije zaobišao ni medije i novinare. Oni su bili na meti oštre retorike kreatora politike, kao i niza zakona o kojima se mnogo raspravljalo, a koji su bili aktuelni i mnogo prije kovida.

Studija Albanskog saveta za medije objavljena u januaru 2021. godine, pokazala je da su se novinari, osim finansijskih poteškoća, suočavali i sa problemima u kvalitetu, nepristrasnosti i tačnosti izvještavanja tokom perioda izolacije.

U međuvremenu, javnost je bila preplavljena vijestima o korona virusu (činile su 60% informacija koje je pratila studija), od kojih je skoro četvrtina kao izvor imala vladine institucije ili društvene mreže premijera Rame.

Istu sliku je pokazao i monitoring međunarodnih organizacija u Albaniji. Prije nekoliko dana saznali smo da je zemlja izgubila jedan poen u godišnjem rejtingu „Freedom House-a“, dok je u analizi koju sprovodi Civil Rights Defenders (CRD) u vezi sa politikom i vladavinom prava registrovan niz problema u pravosuđu, korupciji, slobodi medija i zaštiti ljudskih prava.

Civil Rights Defenders navodi da se novinari suočavaju sa prijetnjama, govorom mržnje i fizičkim napadima. Izvještaj takođe naglašava da se optužnice protiv novinara koriste kao metoda za podsticanje autocenzure. Samo u decembru 2020. godine, „BIRN Albanija“ i  novinari Artan Rama i Juli Krisafi tuženi su od strane privatnih kompanija, osumnjičenih zbog bliskih odnosa sa vlašću.

Iako je Albanija u ovom periodu na čelu OSCE -a, sloboda medija je označena kao ozbiljan problem u izvještaju Albanskog helsinškog komiteta i brojnih partnerskih organizacija.

Četvrto poglavlje izvještaja koje je pripremio „BIRN Albanija“ otvara niz pitanja koja se odnose na neprijateljsku klimu prema medijima. Između ostalog, izvještaj se vraća na zakone o medijima, a koje je albanska vlada uvela kao „Paket protiv klevete“. Inicijativa pokrenuta 2018. godine imala je za cilj regulisanje online medija putem administrativnog tijela koje bi birale političke stranke, a koje bi imalo izvršno pravo  da izriče visoke novčane  kazne.

Čini se da se albanska vlada povukla samo na trenutak u vezi sa ovim pravnim paketom, nakon široke diskusije i mnogih lokalnih i međunarodnih reakcija, kao i nakon prekora Savjeta Evrope i Evropske komisije. Ovakvog stava je i Venecijanska komisija koja ovim uslovljava otvaranje pristupnih pregovora Albanije sa Evropskom unijom.

Pozitivna strana svega ovoga je inicijativa samih medija, koji su spremni da naprave prve korake ka uspostavljanju samoregulativnih mehanizama. U februaru 2020. godine, inicijativa Albanskog savjeta za medije, uz podršku organa Evropske unije u Albaniji, osnovala je Alijansu za medijsku etiku (AME). Ova organizacija  koja se sastoji se od 25 elektronskih i audio-vizuelnih medija uspješno je kreirala funkcionalan mehanizam žalbi koje razmatra Etički odbor, osnovan glasovima AME-a s ciljem poboljšanja kvaliteta izvještavanja i sprovođenja Etičkog kodeksa medija.

 

Lorin Kadiu, dugogodišnji novinar, urednik i trener inovativnih metoda novinarstva. Trenutno radi kao izvršni direktor „Citizens Channel Center“.