Paqja e Bosnjë dhe Hercegovinës sot mund të përkufizohet si ‘luftë në kohë paqeje’ me një përfundim të pasigurt. Ngjarjet politike në vendet fqinje kanë dëmtuar rrënjësisht dhe mbeten përgjithmonë të rëndësishme për Bosnjë dhe Hercegovinën.

Zija Dizdarevic

Fjala paqe është konsumuar aq shumë në Bosnjë dhe Hercegovinë, saqë ju lë indiferentë. Ndërsa periudha e pasluftës po përparonte, paqja humbi karakteristikat e saj të dëshiruara: lehtësim i thellë, pyetja kthjelluese dhe stimuluese (vetjake), shpresa për një të nesërme më të mirë, zgjimi i të gjitha llojeve të entuziazmit, vrulli kulturor, përtëritja graduale e lidhjeve shoqërore dhe një shoqëri e mirëkuptimit të ndërsjellë…

 Kjo nuk mund të ketë qenë për shkak të natyrës së luftës dhe politikave shkatërruese ende ekzistuese. Marrëveshja e paqes pranoi pretendimet e luftës dhe efektet e saj. Kushtetuta e Bosnje dhe Hercegovinës është jodemokratike, madje edhe anti-boshnjake. Sistemi juridiko-politik mundësoi sundimin e tre etno-kleptokracive dhe ideve të fuqizuara të cilat i shtynë fqinjët tanë t’i viheshin pas shtetit të pavarur të Bosnje dhe Hercegovinës.

Dita Ndërkombëtare e Paqes në Bosnjë dhe Hercegovinë do të shënohet me reflektime mbi luftën. Paqja e Bosnjë dhe Hercegovinës sot mund të përkufizohet si ‘luftë në kohë paqeje’ me një përfundim të pasigurt. Ngjarjet politike në vendet fqinje kanë dëmtuar rrënjësisht dhe mbeten përgjithmonë të rëndësishme për Bosnjë dhe Hercegovinën.

Tre vendet fqinje kanë një pozicion pafundësisht më të favorshëm brenda bashkësisë ndërkombëtare – kushtetutat e tyre lejojnë një qeverisje efektive. Mali i Zi është në prag, por Perëndimi tashmë është shumë i përfshirë.

Bosnja dhe Hercegovina është deri tani viktima më e madhe e luftës, dhe ky është rasti edhe në periudhën e pasluftës. Përfaqësuesi i Tetë i Lartë ka mbërritur gjatë një krize të rëndë institucionale dhe politike; kjo tregon shumë për suksesin e misionit ndërkombëtar në Bosnjë dhe Hercegovinë.

Perëndimi toleron politikat pushtuese të Beogradit dhe Zagrebit në Bosnjë dhe Hercegovinë. Republika Serbe dhe hapësira e sunduar nga Bashkimi Demokratik Kroat i Bosnjë dhe Hercegovinës po përfshihen gjithnjë e më shumë me Serbinë dhe Kroacinë – ideologjikisht, politikisht, ekonomikisht, kulturërisht, edukativisht, madje edhe në inteligjencë dhe media.

Milorad Dodik thotë: ‘Unë nuk e dua Bosnjë dhe Hercegovinën, unë dua Republikën Serbe dhe Serbinë’. Partneri i tij strategjik, Dragan Çoviç, thotë ‘Nëse nuk ka përfaqësim legjitim të të gjithë popujve, nuk ka Bosnjë dhe Hercegovinë’.

Midis atyre që betohen për besnikëri ndaj shtetit të Bosnjë dhe Hercegovinës dhe janë bashkë-përgjegjës për situatën shkatërruese në vend, Partia e Veprimit Demokratik, Partia për Bosnjë dhe Hercegovinën dhe Partia Socialdemokrate bëjnë përjashtim.

Për Partinë e Veprimit Demokratik, ishte më e rëndësishme të krijohej një parti e cila do të funksiononte si një korporatë që përdor fuqinë, burimet natyrore, publike dhe njerëzore për të krijuar, konsoliduar dhe mbrojtur statusin; ky ishte një shqetësim më parësor sesa interesat shtetërore. Së bashku me Aleancën e Social Demokratëve të Pavarur dhe Bashkimin Demokratik Kroat të Bosnjë dhe Hercegovinës, Partia e Veprimit Demokratik e feudalizoi vendin në një bazë klienteliste-korruptive-nepotike.

Haris Silajdziç dhe Partia e tij për Bosnjë – Hercegovinën kryen një krim të rëndë politik duke parandaluar reformën kushtetuese në prill 2006, e cila do të nënkuptonte një strukturë prej një presidenti dhe dy zëvëndës presidentësh, të gjithë të zgjedhur në parlament. Në atë kohë, vetëm zgjedhja direkte i përshtatej Silajdziit popullor.

Paketa e prillit do të kishte forcuar rolet e Parlamentit dhe Këshillit të Ministrave të Bosnje dhe Hercegovinës, të udhëhequr nga Kryeministri. Autoriteti i Shtëpisë së Popullit do të ishte reduktuar në mbrojtjen e interesave vitale kombëtare. Me klauzolën europiane, Bosnje dhe Hercegovina do të kishte forcuar angazhimin e saj ndaj BE dhe do të kishte procese më të lehta vendimmarrëse për ta arritur këtë. Vendimet e Përfaqësuesve të Lartë do të ishin përfshirë në Kushtetutën e Bosnje dhe Hercegovinës. Partitë e Republikës Serbe ishin pro. Dodik më vonë do të thotë se Republika Serbe duhet të ngrejë një monument për Silajdziç.

Amerikanët, të cilët inicuan procesin, u zemëruan. Angazhimi i SHBA dhe BE është dobësuar ndjeshëm; filloi rënia politike dhe shoqërore.

Partia Social Demokratike është përgjegjëse si pasardhëse e transformuar e Lidhjes së Komunistëve të Bosnjë dhe Hercegovinës dhe prandaj si bartëse e vazhdimësisë së shtetndërtimit. Partia Social Demokratike është marrë me veten për vite me radhë duke gëzuar rehatinë e opozitës.

Kjo është arsyeja pse nuk ekziston një gjë e tillë si ‘politika e Bosnjë dhe Hercegovinës’ ose një bllok i fortë shumëpartiak për ta udhëhequr atë.

Dhe kështu, shteti i Bosnjë dhe Hercegovinës është një vend në pritje. Duke pritur për veten.

 

Zija Dizdarevic, gazetar, kolumnist, publicist