Zgjerimi është i mundur vetëm me një sinergji të tërheqjes nga BE-ja dhe shtytjes nga vendet kandidate.

Dr. Vladimir Medjak

Vetë fakti që po shënojmë 20 vjet nga Samiti i Selanikut ku vendeve të Ballkanit Perëndimor iu ofrua perspektiva e anëtarësimit në BE dhe që atëherë vetëm një është bërë anëtare, tregon se sa keq janë gjërat në procesin e zgjerimit dhe tregon mungesën e vizionit.

Si në çdo proces, për tango duhen dy, përndryshe suksesi i tij është i pamundur dhe në këtë rast dëshira për tango ka qenë e luhatshme tek pjesëmarrësit. Kur ishte e pranishme në vendet e Ballkanit Perëndimor, ajo mungonte në BE – një aktor vendimtar në këtë proces.

Shtetet nuk mund të hyjnë në BE kundër vullnetit të BE-së, megjithatë, vetë shtetet kandidate duhet të jenë të gatshme të shtyjnë për anëtarësim dhe të kryejnë reformat e nevojshme. Zgjerimi është i mundur vetëm me një sinergji të tërheqjes nga BE-ja dhe shtytjes nga vendet kandidate. Faktori tërheqës i BE-së ka munguar prej kohësh në procesin e zgjerimit. Deficiti i tij ishte evident në fillim të vitit 2010, pas hyrjes së Rumanisë dhe Bullgarisë, kur BE-ja u tërhoq në heshtje nga Ballkani, duke pranuar politikën e stabilizimokracisë: “përderisa nuk shkaktoni probleme dhe nuk ka dhunë, ne nuk do të ju pyesim për demokracinë”. Kërcënimi ndaj demokracisë në disa vende të Ballkanit, që shoqëroi këtë politikë, nuk e shqetësoi shumë BE-në. Në këto kushte, anëtarësimi në BE pushon së qeni tema kryesore e agjendës politike.

Vetëm Kroacia kishte forcë të mjaftueshme për të nxitur anëtarësimin dhe ndjeshmëri të mjaftueshme brenda vetë BE-së që kjo shtysë të mos mbetej pa përgjigje. Vendet e tjera nuk patën një përgjigje pozitive, kështu që me kalimin e kohës faktori shtytës u ndal.

Pas vitit 2014 në Serbi kjo mungesë e vullnetit të BE-së u përdor për të inicuar procese të kthyeshme dhe për t’u kthyer në gjendjen e mëparshme, pra para hyrjes në procesin e anëtarësimit në BE, e shoqëruar me propagandë intensive anti-BE dhe antiperëndimore, edhe pse qeveria zyrtarisht thotë se BE është ende një prioritet. Qëllimi i propagandës është të bindë qytetarët e Serbisë se anëtarësimi në BE nuk është aspak i mirë për Serbinë, ose së paku, edhe nëse është i mirë, nuk është i realizueshëm në një të ardhme të parashikueshme. Sipas hulumtimeve të shumta, pas 10 vitesh propagandë, tashmë një pjesë e konsiderueshme e qytetarëve serbë e besojnë atë.

20 vjet pas Selanikut, perspektivat për anëtarësimin e Serbisë në BE nuk janë as premtuese dhe as inkurajuese. Qeveria e Serbisë me këmbëngulje refuzon anëtarësimin në BE në çështjen më të rëndësishme strategjike, marrëdhënien me Rusinë, promovimin e pikëpamjeve ruse në media, kthimin e qytetarëve të Serbisë drejt Rusisë dhe kundër BE-së. Serbia gjithashtu po ndërmerr hapa të mëdhenj në drejtim të kundërt në lidhje me reformat që kërkon anëtarësimi në BE, para së gjithash kur bëhet fjalë për demokracinë, sundimin e ligjit, institucionet funksionale demokratike, luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar. Në këto rrethana, hyrja e Serbisë në BE është e mundur vetëm nëse në BE mbizotërojnë konsideratat gjeopolitike dhe BE-ja, për arsye gjeopolitike, pranon Serbinë (dhe të gjithë Ballkanin si grup). Në atë rast do të ishte një anëtarësim i mbikëqyrur, ku mbikëqyrja do të zgjaste me dekada, në të cilat përfundimisht do të zbatoheshin reformat e nevojshme. Vetëm pas përfundimit të mbikëqyrjes, Serbia do të merrte statusin e anëtarit të plotë. E gjithë kjo mund të ishte shmangur nga një respektim i qartë i agjendës së reformave dhe një përcaktim i qartë politik se Serbia duhet të jetë pjesë e BE-së dhe Perëndimit politik, dhe jo një vend me portofolin në Bruksel dhe zemrën e saj në Lindje.

 

Vladimir Medjak, jurist dhe ekspert në të drejtën europiane dhe integrimin europian. Anëtar i Bordit Kryesor të Lëvizjes Europiane në Serbi