Nëse hedhim një sy përreth, mund të shohim se në Mal të Zi nuk kemi të majtë, por në vend të saj është një e djathtë që përfaqëson rrejshëm veten. E drejta nominale ekzistuese, nga ana tjetër, ruhet në beteja që i përkasin një kohe të kaluar.

 Stefan Djukic

Turbulencat tektonike që ndodhën pas rënies së Murit të Berlinit, rënies së Bashkimit Sovjetik (dhe RSFJ-së Jugosllavisë) dhe transformimit të së majtës së atëhershme në Europë dhe SHBA në parti të “rrugës së tretë” tronditën shumë çdo ide të ekzistencës së spektrit politik. Prandaj, nuk është veçanërisht e dobishme të flasim për një diferencim në të majtë dhe të djathtë, duke mbajtur të vetëdijshëm se e majta me të vërtetë jeton në Amerikën e Jugut, por vetëm herë pas here ngre kokën në Europë (rritje në mbështetje të Mélenchon në Francë, Laburistët nën Corbyn në Britani, parti individuale të BE-së u mblodhën në PEL). Kjo është edhe më e vështirë në një shtet që, në këto terma, është parapolitik – për shkak të një periudhe shumë të gjatë të pushtetit të pandryshueshëm.

Sado që puristët do të donin që ne të mendonim për ndarjet majtas-djathtas në bazë të Marks-Smith-it, sot nuk është kështu. Ato janë kthyer në një gamë të gjerë kalimesh që shpesh diktohen nga ngjarjet aktuale në SHBA apo vende të tjera me ndikim. Pra, këto ndarje i gjejmë në çështjet NATO-Rusi, ateizëm-fe, si dhe një sërë çështjesh sociale për martesën, abortin, të drejtat e LGBTIQ-ve, çështjet e sigurisë, emigracionin dhe të ngjashme.

Pas Luftës së Dytë Botërore, pushteti në Mal të Zi u mbajt nga “të majtët” nominalë deri në vitin 2020. Dega malazeze e Bashkimit të Komunistëve u shndërrua në Partinë Demokratike të Socialistëve në vitin 1991 dhe nga viti 1997 e në vazhdim ata dhe partitë e tjera, në emër socialiste, gjithmonë përbënin strukturën e qeverisë. Besoj se do të habiste të gjithë nëse partitë me këto emra kryesonin shitjen absolute të pronave të dikurshme shoqërore e më pas shtetërore dhe se promovonin ekonomikisht idenë e tregut të lirë dhe të neoliberalizmit, që në praktikë ishte kroniizëm i pastër, një lloj kapitalizmi, në të cilën lidhjet ndërmjet liderëve nga politika dhe biznesi hapin të gjitha dyert e biznesit. Pas ndërrimit të qeverisë, angazhimi i tyre më i madh në aspektin ekonomik ishte kritika e ashpër ndaj një reforme të bazuar në rritjen e pagës minimale. Të jesh në të majtë dhe të zhvillosh miqësi, të shesësh asete shtetërore dhe të luftosh pagën minimale është një oksimoron i pastër. Në të njëjtën kohë, këto parti nuk ishin në përputhje me idetë e majta të antimilitarizmit, antiimperializmit, kozmopolitanizmit, sistemit progresiv të taksave, favorizimit buxhetor të shërbimeve shëndetësore, arsimit, transportit publik dhe investimeve në sistemet universale të ligjit dhe sigurisë.

E djathta, nga ana tjetër, sillet sikur të ishte në vitet shtatëdhjetë. Spektri konservator gjithmonë kalon pak pas ngjarjeve aktuale, sigurisht, por kthimi në çështje që edhe e djathta bashkëkohore i ka zgjidhur prej kohësh është një mënyrë sjelljeje. Flitet vazhdimisht për amanetet e pushtetarëve të shekujve të mëparshëm, besimin stërgjyshëror dhe shpirtin sllav, për “të jetuarit si pleqtë tanë”, ndërsa flirton me teoritë konspirative nga margjinat e spektrit të djathtë perëndimor, ndërsa ata luftojnë kundër “të këqijave të botës moderne”. Vështirë se ka dallime ndërmjet doktrinave të këtyre politikanëve dhe udhëheqësve fetarë, dhe shpeshherë vetë politikanët qëndrojnë pas deklaratave dogmatike të personaliteteve fetare.

Nëse hedhim një sy përreth, mund të shohim se ne nuk kemi një të majtë, por në vend të saj është një e djathtë që përfaqëson rrejshëm veten. E drejta nominale ekzistuese, nga ana tjetër, ruhet në beteja që i përkasin një kohe të kaluar. Në Mal të Zi mund të thuash se je i majtë apo i djathtë, por nuk do të kishe një parti që të përfaqëson ideologjikisht apo që të interesohet për boshtin Marks – Smith.

 

Stefan Đukić është filozof i diplomuar, kolumnist dhe eseist