E majta është në tërheqje globale – e pozicionuar në mënyrë të paqartë ideologjike pas rënies së socializmit shtetëror, duke filluar nga e gjelbërta dhe pro NATO-s deri tek e majta autoritare, rusofile dhe sinofile.

Sanja Radovic

Serbia sot është e ndarë në të djathtë ekstreme dhe të moderuar. Edhe opsionet centriste nuk kanë një shans më të mirë, e lëre më një të majtë që do të avokonte për idetë e drejtësisë sociale, barazisë dhe tolerancës më të gjerë sociale. Në një vend që ka mbi 100 vjet trashëgimi dhe traditë të ideve të majta, e majta është lënë në margjinat e të gjitha margjinave. Në këtë kontribuoi vala e zgjerimit të politikave neoliberale në të gjithë Europën pas përfundimit të Luftës së Ftohtë, por në rastin serb ky shpjegim nuk mund të jetë i plotë.

Një pikëpamje nacionaliste e realitetit ka marrë përsipër në Serbi si rezultat i zhvillimit politik të turbullt dhe të parregullt gjatë 30 viteve të fundit dhe forcave politike me një bazë të fortë në vlerat tradicionale të krahut të djathtë – konservatorizmi politik, ekskluziviteti fetar, familja “tradicionale”. – janë ngritur, bazuar në politika më të gjera autoritare dhe antiglobaliste. Është në fakt një përzierje frike, paranojë, zhgënjimi, e kanalizuar në një ideologji politike toksike, me një intolerancë të brendshme ndaj çdo gjëje të ndryshme. E djathta karakterizohet gjithashtu nga një keqkuptim i vazhdueshëm i shoqërisë dhe nevojave të saj më të gjera, dhe një zell që synon të ribëjë gjithçka që ishte përshtatur në një fushë më të gjerë se e tyre. Ky grup i trishtuar ka frikë dhe frikë nga gjithçka; sheh një kërcënim dhe rrezik në çdo gjë; largohet nga gjithçka dhe leh nga gjithçka.

Gjatë gjithë kohës, e majta është në tërheqje globale – e pozicionuar në mënyrë të paqartë ideologjike pas rënies së socializmit shtetëror, duke filluar nga e gjelbërta dhe pro NATO-s deri tek e majta autoritare, rusofile dhe sinofile. E pafuqishme, e majta humbet një shans historik për të profilizuar veten si opsioni i vetëm humanist në një periudhë antinjerëzore në kohë, bazuar në vlerat e mbrojtjes së të drejtave të njeriut, parimet e barazisë së padiskutueshme, barazisë sociale, antinacionalizmit, antishovinizmit, anti-mizogjinia, anti-homofobia, ndërkohë që është, dhe kjo është e rëndësishme të thuhet veçanërisht sot – thelbësisht antiluftë, antimilitariste dhe antipopuliste. Fatkeqësisht, pothuajse kudo e majta mbetet në shërbim të një sistemi produkti i të cilit është, prandaj është pamundësia për të përcaktuar qartë veten ideologjikisht.

Situata është edhe më tragjike në Serbi – e shpërndarë nëpër shoqata, lëvizje studentore, tubime joformale dhe individë, shumica e ideve të majta janë ende folklorike të lidhura me socializmin jugosllav, dhe me përjashtim të një qëndrimi afirmativ ndaj përvojës jugosllave, nuk ofrojnë pothuajse asgjë të re. Sot kemi një situatë paradoksale në të cilën pothuajse të gjitha forcat politike në Serbi po luftojnë për çështje kombëtare, duke mos u marrë me problemet e përditshme – inflacioni galopant, erozioni i vazhdueshëm i të drejtave të punëtorëve, mungesa e ndonjë ndihme më të gjerë sociale në rast papunësie apo probleme shëndetësore, diskriminim sistemik dhe një poshtërim i përgjithshëm i individit dhe shoqërisë në tërësi. Ne kemi njerëz të zhveshur dhe të frikësuar, apatikë dhe të pagjumur, të humbur në kapitalizmin e egër të cilit ata janë në mëshirë. Të humbur kështu, ata janë një objektiv i lehtë për të djathtën, gjithmonë të gatshëm për propagandë agresive nacionaliste, ndërsa nga ana tjetër, e majta mungon në hapësirën publike. Ato pak ide të majta janë keqpërdorur nga parti që në thelb nuk kanë politika të majta, siç është SPS-ja neoliberale. Partia më e madhe e punës, SNS, i trajton punëtorët si skllevër vullnetarë, të cilët meritojnë kushtet e tyre nënçmuese dhe çnjerëzore të punës. Çdo përpjekje për rebelim parandalohet nga “pishina” e punëtorëve të papunë, të cilët vetëm më kërcënim presin të kalojnë në pozicionet e punës pak më të pasigurta të dikujt tjetër.

Problemi me organizimin e Paradës së Krenarisë në Serbi e bëri edhe më të pakuptimtë ndarjen në të majtë dhe të djathtë. Mungesa e aftësisë së shumicës së shoqërisë për të parë qartë se si lufta e përbashkët për një jetë dinjitoze dhe kundër heqjes së të drejtës është themeli i ekzistencës së një komuniteti ku ia vlen të jetohet (dhe jo vetëm të mbijetohet), i bën të kota të gjitha ndarjet e tjera shoqërore.

 

Sanja Radović, Historian dhe aktivist i të drejtave të njeriut