Procesi i klerikalizimit të shoqërisë kërcënon ruajtjen e karakterit laik dhe ruajtjen e standardeve të arritura më parë në fushën e të drejtave të njeriut, arsimit, normave shoqërore…

Petar Djukanovic

Kur flasim për vlerat njerëzore, flasim për trashëgiminë e iluminizmit si një epokë që i dha një nga impulset më domethënëse zhvillimit të qytetërimit modern. Sa vlera universale njerëzore jetojnë në Malin e Zi të sotëm?

Liria, barazia dhe të drejtat e njeriut janë të qenësishme për çdo qenie njerëzore dhe për këtë arsye duhet të mbrohen dhe respektohen si parakusht i dinjitetit të patjetërsueshëm njerëzor. Është e qartë se në kontekstin malazez ka sfida në ruajtjen dhe zbatimin e vlerave themelore njerëzore. Proceset që ndodhin në nivel global, si pas-vërteta dhe skepticizmi intelektual që minojnë mbështetjen në arsye dhe vendimmarrjen e bazuar në prova, janë gjithashtu të pranishme sot në Mal të Zi. Procesi i klerikalizimit të shoqërisë kërcënon ruajtjen e karakterit laik dhe ruajtjen e standardeve të arritura më parë në fushën e të drejtave të njeriut, arsimit dhe normave shoqërore. Emocionet dhe besimet subjektive mposhtin faktet objektive dhe konsensusin shkencor, duke minuar besimin në ekspertizë dhe dialogun racional.

Ky kompleksitet u bë veçanërisht i dukshëm për ne në krizën e epidemisë së COVID-19, por edhe nga ngjarje të shumta që janë pjesë e procesit të mundimshëm të konsolidimit demokratik në vitet e fundit dhe që, tani për tani, rezultojnë në një tendencë të polarizimit dhe rritjes së polarizimit dhe radikalizimi në shoqëri; tendenca për ndarjen e identiteteve kombëtare dhe fetare ka përparësi ndaj të drejtave universale të njeriut dhe individualizmit. Shoqëria po copëtohet në vija etnike, fetare dhe ideologjike, duke dobësuar frymën e komunitetit.

Hulumtimet tregojnë se nën narrativën për multikulturalizmin në Mal të Zi fshihet një det paragjykimesh në vend të pranimit të plotë të diversitetit. Fatkeqësisht, kjo ilustrohet edhe nga të dhënat për distancën e madhe etnike dhe fetare – të paktën gjysma e qytetarëve nuk do të martoheshin kurrë me dikë të një feje apo etnie tjetër.

Në vend që të bashkohen në dallimet tona, duket se sot ato po kthehen në pengesa të forta mes nesh, të promovuara në radhë të parë nga politikanë dhe liderë fetarë që përdorin pushtetin e tyre pa përgjegjësi ndaj komunitetit.

Sot, Mali i Zi nuk është një shoqëri gjithëpërfshirëse, sepse jo të gjithë qytetarët e perceptojnë atë si një mjedis në të cilin ata janë të pranuar dhe në të cilin kanë të drejtë të jenë ata që janë dhe të shprehen lirisht. Grupe të caktuara jetojnë të përjashtuar dhe të lënë pas dore në margjinat e shoqërisë, si romët dhe të varfërit, por edhe personat LGBT, PAK dhe shumë të tjerë të diskriminuar për karakteristika të ndryshme personale. Barazia gjinore është shpallur me kushtetutë si kategori, por vendi vëren papërgjegjshmëri sistemike në përgjigjen adekuate ndaj dhunës ndaj grave dhe rritjes së numrit të femicideve.

Një nga problemet kyçe të shoqërisë është mungesa e besimit, si tek vetë qytetarët, ashtu edhe tek institucionet e sistemit – me pak fjalë, mungesa e besimit në faktin se jemi një shoqëri e drejtë, e sigurt dhe solidariteti. Pa kohezion të fortë që na lidh në një komunitet, është e vështirë të pritet përparim në krijimin e një mjedisi shoqëror në të cilin ekzistojnë vlerat njerëzore. Në këtë kuptim, përpjekjet e të gjithë aktorëve të shoqërisë janë të nevojshme për të përballuar sfidat që synojnë të kërcënojnë vlerat universale, si dhe për të njohur dhe kuptuar krizën në të cilën ndodhen vlerat, për t’i mbrojtur ato dhe për t’i bërë ato më të forta për brezat e ardhshëm.

 

Petar Djukanovic, drejtor programi i Qendrës për Edukim Qytetar (CGO)