Protestat e Oduprit (Rezistenca) ishin shansi i fundit për Malin e Zi për t’u pajtuar dhe bashkuar mbi vlerat e përbashkëta, universale dhe që kalimi i pushtetit të bëhej paqësisht pa thyerje, revanshizëm, nacionalizëm dhe klerikalizëm.

Omer Sarkic

Një shoqëri thellësisht e ndarë pa traditë demokratike apo ndërgjegje qytetare të vendosur, e mësuar të ketë gjithmonë një mjeshtër (qeveri), qytetarët e Malit të Zi nuk posedojnë një predispozicion “natyror” për aktivizim qytetar. Është parë si vetëshkatërrim, mbyllje e dyerve ndaj proteksionizmit personal dhe nepotizmit në të cilin Mali i Zi mbytet dhe me të cilin vepron, dhe ekspozimi ndaj rrezikut të persekutimit të fshehtë ose të hapur.

E megjithatë, një qeveri tridhjetëvjeçare – e pandryshuar -, e zhytur në korrupsion, nepotizëm, padrejtësi dhe arrogancë, me një opozitë shterpe dhe krejt të ngjashme, i detyroi qytetarët të rebelohen, të ngrihen për të drejtat e tyre. Disa vite më parë, aktivizmi qytetar në Mal të Zi thjesht shpërtheu. Filloi me të ashtuquajturin “Revolucioni Selvia” në Tivar dhe në të njëjtën kohë nisën protestat më të mëdha dhe më jetëgjata civile “Rezistoni”.

Pasi afera “Zarfi” u bë publike – një video që tregon qartë manjatin e Gjukanoviçit, Dusko Knezeviç duke i dhënë 97,000 euro këshilltarit të Gjukanoviçit, Miodrag Stiepoviç, një ish-ministër dhe kryebashkiak i Podgoricës, destinuar për makinacione zgjedhore – ne dhe pesë qytetarë të tjerë nisëm protestat. I pari, në shkurt të 2019-ës, mblodhi rreth një mijë njerëz, dhe nga i katërti e tutje vazhdimisht ishin rreth 20,000 protestues, që është e barabartë me protestat e 300,000 qytetarëve në Serbi. Kërkuam që në to të mos ketë flamuj e shenja partiake, kombëtare apo të tjera, që protestat të jenë të civilizuara dhe paqësore. Ne i fokusuam ekskluzivisht në zgjidhjen e problemeve që i mundojnë të gjithë qytetarët e Malit të Zi: luftë kundër korrupsionit, për sundim të ligjit, institucione të lira, zgjedhje të lira, ndërrim qeverie… Këtu u pajtua përfundimisht Mali i Zi thellësisht i ndarë. “Çetnikët” dhe “komitë”, serbët, shqiptarët, boshnjakët filluan të bisedojnë me njëri-tjetrin, të jenë me njëri-tjetrin, të miqësohen dhe të mos e shohin njëri-tjetrin si armiq. Qeveria u gjend në telashe, nisi të gjitha mediat nën kontrollin e saj, si dhe analistë malazezë dhe rajonalë, për t’i paraqitur protestat në dritën më të keqe të mundshme.

Ndonëse protestat i panë qytetarët të kryenin punën që duhej të bënte opozita politike, disa prej tyre, nga frika e humbjes së monopoleve të tyre partiake-politike, nuk mbetën pas oligarkisë së atëhershme në pushtet në përpjekjen për të shuar protestat, e cila ndodhi katër muaj më vonë. Na ishte bërë e qartë se alternativa politike nuk është shumë më e mirë se qeveria aktuale dhe në një farë mënyre është edhe më keq, gjë që doli e vërtetë pas ndërrimit të qeverisë. Lideri i një grupi opozitar në atë kohë, për shembull, na këshilloi të provokojmë trazira dhe incidente ndëretnike në mënyrë që bashkësia ndërkombëtare të ndërhyjë dhe të përgjigjet!

Besoj se protestat e Rezistencës ishin shansi i fundit që Mali i Zi të pajtohej dhe bashkohej mbi vlerat e përbashkëta, universale dhe që kalimi i pushtetit të bëhej në mënyrë paqësore, pa thyerje, revanshizëm, nacionalizëm dhe klerikalizëm.

Me mbylljen e “Rezistencës”, nisën një sërë protestash më të vogla, por shumë të rëndësishme, kryesisht mjedisore për mbrojtjen e pyjeve dhe lumenjve. Qytetarët filluan të ushtrojnë presion të fortë ndaj qeverisë, institucioneve të kapur dhe individëve të korruptuar, të gjitha në mënyrë të organizuar.

Me ndryshimin e qeverisë pas protestave fetare, qeveria e re klero-nacionaliste, në vend që të vendoste sundimin e ligjit dhe pajtimin, gjeneroi ndarje edhe më të mëdha në të cilat qytetarët u bënë “njerëz të respektuar, njerëz besnikë, vëllezër dhe motra”. Nuk ka vend për aktivizëm qytetar në atë lloj mjedisi, kështu që ai ka vdekur plotësisht.

Angazhimi social është një nevojë thelbësore për të gjithë ne, madje edhe në shoqëri shumë më të rregullta se Mali i Zi. Nuk ka asnjë parti, media të pavarur apo OJQ që do të njohë problemet dhe do të mbrojë interesat e qytetarëve në mënyrën se si ata mund të zbulojnë dhe mbrojnë veten.

 

Autori është aktivist qytetar dhe bloger i portalit PCNEN