Ajo që mund të ndihmojë në arritjen e një shoqërie kibernetike elastike është hartimi i një kuadri që përfshin një sërë veçorish që do të ndihmojnë liderët, organet qeverisëse dhe zyrtarët të kuptojnë se çfarë është elasticiteti kibernetik dhe si mund të arrihet.

Mitko Bogdanoski

Pandemia globale ka nxjerrë në pah justifikimin e investimit të korporatave të mëdha të IT dhe lider në zhvillimin e vazhdueshëm të zgjidhjeve të reja teknologjike. Këto zgjidhje lehtësuan funksionimin normal të të gjithë sektorëve dhe segmenteve të shoqërisë, të cilat thuajse nuk pushuan së punuari normalisht. Por, siç supozohej që në fillim, mënyra e re e funksionimit të shoqërisë u përball me sfida të reja. Shumë sektorë që janë riorientuar pjesërisht ose plotësisht në punën në distancë, e cila bazohej në përdorimin e zgjidhjeve të ndryshme të IT-së, janë përballur me probleme funksionimi që ndonjëherë shkaktohen nga keqfunksionimet e pajisjeve dhe platformave të përdorura për punë në distancë, por shumë shpesh arsyeja për këtë janë sulmet ndaj sistemeve dhe rrjeteve që realizohen nga përdoruesit keqdashës për motive të ndryshme.

Me procesin e globalizimit të mbështetur teknologjikisht, digjitalizimin dhe krijimin e një shoqërie “të zgjuar” si rezultat i zgjidhjeve të reja teknologjike dhe përmes miliarda “gjërave” që janë dhe do të lidhen me internetin, shoqëria në nivel global, dhe sigurisht që në Ballkanin Perëndimor do të përballet me sfida edhe më të mëdha. Për këtë arsye, liderët e sigurisë kibernetike po bëhen më se të vetëdijshëm se siguria kibernetike e bazuar vetëm në rritjen e konfidencialitetit dhe integritetit përmes përdorimit të mekanizmave dhe zgjidhjeve të sigurisë të bazuara në teknikë është e pamjaftueshme për t’u përballur me sulmet gjithnjë e më të sofistikuara, dhe se rritja e elasticitetit (rezistenca) e shoqërisë ndaj sulmeve të tilla është përgjigja e vërtetë ndaj këtyre kërcënimeve.

Elasticiteti i kërcënimeve kibernetike ofron shumë më tepër sesa sigurinë, ofron vazhdimësi operacionale dhe biznesi që do të bazohet në masat e marra më parë nga faktorët përkatës dhe angazhimin dhe ndikimin minimal të viktimës. Mund të sigurohet përmes zbulimit dhe heqjes në kohë të dobësive në sisteme dhe rrjete, shkëmbim informacioni vertikalisht dhe horizontalisht, ndërtimin e partneriteteve dhe një niveli të lartë besimi, lloje të ndryshme edukimi në të gjitha nivelet dhe me të gjithë, dhe adoptimin e kulturës së sigurisë dhe higjenës kibernetike që në fëmijërinë e hershme.

Në përgjithësi, kjo është diçka që e dinë të gjithë, përfshirë edhe vendet e Ballkanit Perëndimor. Dhe jo vetëm që janë të njohur me këto zgjidhje, ato janë gjithashtu pjesë e Strategjive të tyre Kombëtare të Sigurisë Kibernetike. Problemi kryesor me këtë rajon, dhe më gjerë, është se autoritetet shpesh nuk e kuptojnë se zgjidhjet e listuara për të garantuar sigurinë kibernetike dhe shoqërinë dhe institucionet elastike kibernetike do të jenë plotësisht funksionale kur të sigurohet zbatimi i duhur i aktiviteteve të planit të veprimit, por aq më tepër kur të sigurohet vazhdimësia në zbatimin e mekanizmave mbrojtës. Dhe, si me çdo strategji tjetër, edhe në segmentin e sigurisë së hapësirës kibernetike, vendet e Ballkanit Perëndimor dështojnë në zbatimin e qëllimeve strategjike dhe vazhdimësinë në zbatimin e zgjidhjeve të perceptuara.

Megjithatë, duhet të jemi të drejtë dhe të themi se zbatimi i dobët i strategjive nuk duhet të lidhet gjithmonë me angazhimin e dobët të autoriteteve kompetente. Domethënë, ekziston një problem real në situatën specifike: për momentin, nuk ka një kornizë të përcaktuar, model pjekurie dhe një mënyrë për të matur elasticitetin kibernetik. Dhe nëse diçka nuk mund të matet, niveli i zbatimit nuk mund të vlerësohet.

Ajo që mund të ndihmojë në arritjen e një shoqërie kibernetike elastike është hartimi i një kuadri që përfshin një sërë veçorish që do të ndihmojnë liderët, organet qeverisëse dhe zyrtarët të kuptojnë se çfarë është elasticiteti kibernetik dhe si mund të arrihet. Ky kuadër do të përshkruante qasjen dhe qëndrimin ndaj ofrimit të elasticitetit kibernetik. Do të ofronte një mundësi për t’iu përgjigjur në mënyrë proaktive kërcënimeve dhe për t’u përgjigjur shpejt në rast të një shkeljeje të hapësirës kibernetike, dhe proaktiviteti është një qasje kyçe në ndërtimin e një shoqërie kibernetike elastike. Vetëm ata që shikojnë përpara dhe veprojnë në mënyrë proaktive do të jenë më të pozicionuar jo vetëm për të mbijetuar, por edhe për të lulëzuar – pavarësisht nga sfidat me të cilat përballen në të ardhmen.

 

Mitko Bogdanoski, PhD, Dekan i Akademisë Ushtarake “Gjeneral Mihailo Apostolski”