Si një format më i vogël, më operacional i bashkëpunimit midis vendeve që nuk kanë çështje të hapura dypalëshe, Open Balkan ka arritur të bëjë disa përparime të rëndësishme në paketën “katër liritë”.

Jelica Miniq

Samiti i katërt i liderëve të nismës “Open Balkan” u zhvillua në Ohër më 7 qershor 2022. Ai është pritur me ngurrim që në fillimet e tij, por ka treguar edhe rezultate të padyshimta nga të cilat përfitojnë qytetarët, e veçanërisht biznesmenët, në të treja vendet që e lançuan atë. Që nga samiti i parë në Novi Sad më 10 tetor 2019, kur Serbia, Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria shpallën një angazhim të përbashkët për të futur katër liri në marrëdhëniet e tyre ekonomike të ndërsjella – lirinë e lëvizjes së mallrave, shërbimeve, kapitalit dhe njerëzve – anëtarë të tjerë të Ballkanit Perëndimor e kanë përballuar këtë iniciativë, të quajtur në atë kohë “Mini Shengen”, me mosbesim dhe dyshim. Edhe qytetarët e vendeve anëtare të nismës nuk e kuptuan se për çfarë bëhej fjalë. Rezistenca ndaj nisjes së Zonës Ekonomike Rajonale për Ballkanin Perëndimor, një iniciativë e përgatitur nga organizatat rajonale Këshilli i Bashkëpunimit Rajonal dhe CEFTA si aktorë kryesorë, i promovuar dhe mbështetur nga Procesi i Berlinit në Samitin e Triestes në korrik 2017 sapo ishte tejkaluar.

Në Samitin e Procesit të Berlinit në Sofje në korrik 2020, Zona Ekonomike Rajonale u përmirësua dhe u prezantua me emrin tashmë të ri të Tregut të Përbashkët Rajonal të Ballkanit Perëndimor. Katër liritë janë sërish në fokus të kësaj nisme, krahas mbështetjes për dixhitalizimin, harmonizimin e politikave të investimeve ndaj bizneseve të vogla dhe të mesme, veçanërisht sipërmarrësve të rinj dhe inovatorëve. Por ndërsa iniciativa përfshinte të gjashtë anëtarët e Ballkanit Perëndimor, nga samiti deri në samitin e Procesit të Berlinit, marrëveshjet e rëndësishme kanë qenë të vështira për t’u nënshkruar për shkak të marrëdhënieve të tensionuara midis Serbisë dhe Kosovës, siç është ajo e bashkëpunimit për dixhitalizimin që u nënshkrua me vështirësi në Samitin Dixhital 2019 në Beograd. Kjo vlen edhe për Marrëveshjen për njohjen e ndërsjellë të diplomave dhe kualifikimeve, e cila në asnjë mënyrë nuk u harmonizua përfundimisht, duke penguar lëvizjen e lirë të fuqisë punëtore në rajon.

Ndryshe nga formati i Procesit të Berlinit, i cili i dha peshë dhe autoritet politik asaj që përgatitën organizatat rajonale në bashkëpunim me gjashtë administratat kombëtare të Ballkanit Perëndimor, Ballkani i Hapur – si një format më i vogël, më operacional i bashkëpunimit ndërmjet vendeve që nuk kanë çështjet e hapura dypalëshe – ka arritur të bëjë disa përparime të rëndësishme në paketën “katër liritë”. E para është menaxhimi i përbashkët dhe i integruar i vendkalimeve kufitare, si pika kufitare Tabanovci ndërmjet Serbisë dhe Maqedonisë së Veriut, e cila mundësoi lëvizje të qetë të pasagjerëve dhe mallrave shtatë ditë në javë, gjatë 24 orëve funksionim të pandërprerë të pasaportave, doganave, sanitare dhe shërbime fitosanitare, në dobi të të gjithë përdoruesve të rrugës. Avantazhi i madh i këtij regjimi të trafikut ndërkufitar u demonstrua gjatë pandemisë Covid 19, kur të gjitha vendet e rajonit iu bashkuan regjimit të lehtësuar të kalimit kufitar për një numër mallrash të vendosura në Europë, të quajtura “korridoret e gjelbër”.

Një sukses tjetër i rëndësishëm është edhe promovimi i tregut të përbashkët të punës, për të cilin sapo është nënshkruar në Ohër marrëveshja për njohjen e ndërsjellë të diplomave dhe titujve shkencorë, si një nga parakushtet kryesore.

E meta më e madhe e kësaj nisme është se ajo nuk përfshin të 6 anëtarët e Ballkanit Perëndimor. Prania e Kryeministrit të Malit të Zi, Dritan Abazoviç dhe Kryetarit të Këshillit të Ministrave të Bosnjë-Hercegovinës, Zoran Tegeltija, si vëzhgues në samitin në Ohër mund të interpretohet si shenjë e përfshirjes më të madhe. Sinjale të tjera për të ardhmen e iniciativës mund të shihen në deklaratën e Komisionerit Europian për Zgjerim Oliver Varheyli, i cili tha se nisma ka mbështetjen e BE-së; deklarata e të dërguarit të posaçëm të SHBA-së për Ballkanin Perëndimor Gabriel Escobar, i cili tha se SHBA-të mbështesin Ballkanin e Hapur, por se ai duhet të jetë gjithëpërfshirës, ​​të bashkëpunojë dhe të integrohet brenda strukturës më të gjerë europiane, se nisma duhet të jetë ekskluzivisht ekonomike dhe jo politike, dhe mënyra se si funksionon duhet të jetë më e qartë.

Vetëm tre ditë më vonë, më 10 qershor, në samitin e Procesit të Bashkëpunimit të Europës Juglindore në Selanik, pjesëmarrësit kërkuan zbatimin e Tregut të Përbashkët Rajonal të Ballkanit Perëndimor, nën kujdesin e Procesit të Berlinit, duke injoruar Ballkanin e Hapur.

 

Jelica Minić, kryetare e Lëvizjes Europiane në Serbi