Konsumerizmi dhe idhujtaria e parasë dhe e pasurisë materiale kanë pushtuar botën, duke përfshirë shoqërinë tonë, e cila nuk mund të përfshihej nën përkufizimin e vlerave shoqërore.

Prof. Dr. Duško Lopandić

Kur Dositej Obradoviq kaloi Danubin në mes të Kryengritjes së Parë Serbe në gusht 1807 dhe puthi tokën serbe pasi kishte udhëtuar nëpër vendet perëndimore, ai u nis për të edukuar njerëzit dhe për të hapur shkolla në Serbinë analfabete. Duket se në atë kohë ai kishte një pikëpamje shumë më të qartë për ato që ne sot i quajmë “vlerat perëndimore” sesa pasardhësi i tij, ministri i Arsimit i Serbisë. Siç dihet, me rastin e masakrës tragjike në shkollën “Ribnikar” në Beograd, tashmë ish-ministri Ruzhiç akuzoi “vlerat perëndimore”, ndër të tjera, për korruptimin e fëmijëve dhe për të këqijat në shoqërinë tonë.

Në tekstin e tij të famshëm “Letra Haralampit”, Dositej theksoi nevojën për të reformuar gjuhën e kohës dhe për të punuar në edukimin e popullit, duke theksuar barazinë dhe nevojën e solidaritetit (dashurisë) ndërmjet njerëzve, pa dallim feje apo grupi etnik. Ai theksoi mirësinë e natyrshme njerëzore dhe dënoi egoizmin njerëzor dhe të këqijat dhe veset e ndryshme. “Dhe çfarë do të donim të na bënin të tjerët? Të na lënë të jetojmë në paqe, sipas ligjeve tona, të mos na bëjnë asnjë dëm, të na falin dobësitë dhe gabimet tona, të na duan dhe të respektojnë dhe të na ndihmojnë ne në nevojën tonë. Të njëjtën gjë ua detyrojmë të gjithë njerëzve në botë.”

Ndoshta ish-ministri i Arsimit mund të kujtonte tekstet themelore që referojnë “vlerat perëndimore”, të përfshira në konventat kryesore ndërkombëtare, si Deklarata Universale e OKB-së për të Drejtat e Njeriut, si dhe praktikisht në të gjitha kushtetutat moderne botërore, përfshirë atë të Republikës së Serbisë.

Duhet të kujtojmë veçanërisht ato “vlera perëndimore” që zyrtarisht mbështeten nga qeveria e sotme e Serbisë, duke theksuar (ndonëse në mënyrë jo bindëse) anëtarësimin në Bashkimin Europian si synimin kryesor strategjik të Serbisë. Neni 2 i Traktatit të Bashkimit Europian shpreh në mënyrë eksplicite “vlerat” (të cilat, sipas deklaratave të fundit, duket se ngjallin dyshime te individë nga qeveria dhe opozita e djathtë) dhe të cilat janë si më poshtë: “Unioni bazohet në vlerat e respektimit të dinjitetit njerëzor, lirisë, demokracisë, barazisë, sundimit të ligjit dhe respektimit të të drejtave të njeriut, duke përfshirë të drejtat e pjesëtarëve të pakicave. Këto vlera janë të përbashkëta për shtetet anëtare në një shoqëri në të cilën mbizotëron pluralizmi, ndalimi i diskriminimt, toleranca, drejtësia, solidariteti dhe barazia e grave dhe burrave”. Vështirë se mund të imagjinojmë se dikush në sferën tonë politike mund të ketë diçka në mënyrë eksplicite kundër ndonjë prej vlerave të deklaruara ose objektivave të Bashkimit Europian, të cilat theksohen në nenin 3: “Objektivi i Bashkimit është të promovojë paqen, vlerat e saj dhe mirëqenien e popujve të tij Bashkimi u siguron qytetarëve të tij lirinë, sigurinë dhe drejtësinë pa kufij të brendshëm, në të cilat sigurohet lëvizja e lirë e personave së bashku me masat e duhura në lidhje me kontrollin e kufirit të jashtëm, azilin, imigracionin, si dhe parandalimin dhe luftën kundër krimit”.

Si kaluam nga avokimi politik formal për vlerat dhe qëllimet e përmendura të BE-së në akuzën se “vlerat perëndimore” janë një nga arsyet e sjelljeve devijuese të disa të miturve në vendin tonë – përfshirë krimin e urryer, psikopatik dhe frikacak kundër rinisë dhe së ardhmes në shkollën fillore Ribnikar? Kjo pyetje nuk është aq çështje logjike dhe as pasojat e nevojës për të konsideruar problemet psikosociale në shoqërinë tonë, të cilat janë të dukshme. Ky shembull, para së gjithash, simbolikisht dhe mjaft qartë tregon për çorientimin e të ashtuquajturës “elitë” politike në Serbi, e cila është udhëhequr nga të njëjtat ide dhe njerëz (e quajtur edhe “vëllazëri me njollë” – shprehje e D. Velikiqit) për më shumë se një dekadë, dhe që është “pjellë” nga atmosfera e fundit të shekullit të kaluar, e cila është ringjallur gjatë si ideologjikisht ashtu edhe politikisht në një masë të mirë.

Pikëpamjet e mësipërme janë thelbi i asaj që nënkuptohet me “vlerat perëndimore”, jo filma horror amerikanë apo video lojëra në internet. Natyrisht, kohët dhe zakonet ndryshojnë, siç ka vënë re Sllobodan Jovanoviq, i cili ka theksuar shumë kohë më parë se “humanistët e vlerësojnë njeriun për atë që është, jo për atë që ka arritur dhe sa ka arritur”. Kufijtë mes realitetit virtual dhe atij “real” po bëhen gjithnjë e më të paqarta – veçanërisht në jetën e të rinjve. Konsumerizmi dhe idhujtaria e parasë dhe e pasurisë materiale kanë pushtuar botën, duke përfshirë shoqërinë tonë, e cila nuk mund të përfshihej nën përkufizimin e vlerave shoqërore. Megjithatë, nuk mund të ngatërrojmë “vlerat”, nga njëra anë, me ato që në fakt janë veset dhe patologjitë e një shoqërie. Tek “Inkuizitori i Madh”, Dostojevski imagjinonte një situatë në të cilën autoritetet e çoroditura të kishës do ta vinin nën hetim vetë Krishtin, gjë që nuk do të thoshte se vlerat e krishtera ishin zhdukur për të.

 

Prof. Dr. Dushko Lopandiq, diplomat profesionist dhe ekspert në të drejtën europiane dhe marrëdhëniet rajonale