Në mënyrë paradoksale, sot ka një hendek më të thellë midis dy poleve kundërshtare sesa në vitin 2006, kur Mali i Zi rivendosi shtetësinë. “Litijaš” dhe “komita” nuk mund të ulen bashkë.

Dina Bajramspahiq

Në vitet famëkeqe të viteve 1990, Mali i Zi ishte i njohur në rajon për nivelin e tij serioz të dialogut gjatë seancave parlamentare. Retorika, gramatika, stili, argumentimi, të gjitha u vlerësuan shumë. Kishte dallime të thella, por gjithashtu ekzistonte gjithmonë një ndërgjegjësim se ekzistonte një qëllim më i lartë, se paqja duhej ruajtur dhe se shoqëria jonë duhej të jetonte dhe të bashkëjetonte. Kishte një kufi se sa larg mund të shkohej për përfitime politike.

Sot jemi dëshmitarë të rënies së diskursit publik. Marrëzia dëshiron të jetë e barabartë me mençurinë dhe nuk pranon më të heshtë. Paaftësia kërkon me zë të lartë të mos “diskriminohet”. Agresori kërkon barazi me viktimën dhe njohjen e anës “së ndaluar” të historisë. Gënjeshtra po përhapet në mënyrë agresive dhe nuk do të tërhiqet kur të përballet me fakte.

E drejta për të mohuar atë që është e qartë dhe e dukshme sot quhet “opinion politik” dhe të gjithë kanë një, për gjithçka. Histeri kudo. Nuk mund t’i vërtetosh absolutisht asgjë personit me të cilin po flet. Si do të arrijmë të flasim për çfarëdo gjëje??

Demokracia po abuzohet rëndë për të përjashtuar arsyen dhe logjikën nga dialogu publik, kështu që kushdo me pak mirësjellje do të dorëzohej, do të tërhiqej në guaskën e tij dhe ne do të mbetemi me më agresivët atje. Dialogu në Mal të Zi bazohet tek politikanët që thërrasin në studio televizive “tradhti, tradhti”, “nuk do të heqim dorë nga shteti”, “nuk do të heqim dorë nga shenjtorët tanë”, “nuk do të heqim dorë nga fitorja”. Askush nuk ka një plan përtej “mos heqjes dorë”.

Kur zgjedh një opsion politik për t’iu bashkuar, merr një paketë pikëpamjesh për çdo çështje dhe një detyrim për ta përsëritur atë aq sa të sheh syri, deri në rraskapitje. Nuancat e grisë nuk lejohen. Ti ose je ‘i yni’ ose je mercenari i tyre.

E gjithë kjo nuk do të thotë që të mirët jetojnë vetëm në një vend, por që më të mirët nga të dyja anët paraqiten si të vakët, të dobët, jovertebrorë. Nëse nuk është urrejtje mega-giga ndaj Tjetrit, është tradhti.

Tridhjetë vjet pluralizëm partiak në Mal të Zi nuk kanë arritur të prodhojnë cilësitë që mund të ofrojë demokracia liberale. Largimi i një qeverie prej dekadash ka zbuluar se struktura shoqërore në të dy blloqet politike është në fakt e njëjta – e rrënjosur thellë me tendencat autoritare. Para së gjithash, sepse kemi harruar se parakushti i demokracisë është nxitja dhe kultivimi i përgjegjësisë individuale, angazhimi personal dhe mendimi kritik. Ne kemi ende një frymë këmbëngulëse fisnore që nxjerr legjitimitet nga kolektivi (partiak, fetar, kombëtar – dhe secili është i prirur të jetë dogmatik). E gjithë kjo shkatërron kohezionin social sepse njerëzit me mendje të njëjtë mbyllen në qarqe të izoluara nga të cilat ata refuzojnë “të tjerët” me neveri.

Në mënyrë paradoksale, sot ka një hendek më të thellë midis dy poleve kundërshtare sesa në vitin 2006, kur Mali i Zi rivendosi shtetësinë. Në atë kohë, ata që mendonin ndryshe pranuan se tjetri kishte një pikëpamje tjetër dhe ua njihnin të drejtën për ta bërë këtë. Në periudhën para referendumit, dy miq bënin vrap nëpër Pruska (një zonë në qytetin e Bijelo Polje), njëri me një bluzë “po”, tjetri me një kapak “jo” (“për” pavarësinë dhe “kundër “pavarësisë). Dhe kjo nuk ishte e çuditshme. Sot çdo bisedë për këto tema paraqitet si pengesë morale. “Litijaš” dhe “komita” nuk mund të ulen bashkë.

Përkrahësit e demokracisë besonin se e ardhmja sjell një akumulim njohurish, si rezultat i së cilës çdo qytetar do të jetë në gjendje të marrë vendimin e duhur. Sot shohim triumfin e manipulimit të emocioneve të “masave të gjera”.

Fjala publike është një akt etik. Turpi duhet të kthehet në modë.

 

Dina Bajramspahiq, aktiviste civile, politologe, specialiste e studimeve europiane