Unë kam një pasaportë Bullgare. Deri tani nuk kam bërë ndonjë plan të marr pasaportë serbe, por që kur ndodhi kjo, e kam menduar gjithnjë e më tepër. Mbase më në fund duhet ta përdor si duhet origjinën time serbe.

Dimitar Nikolovski

Në ditët e para të marsit të këtij viti, isha ulur mes një grupi qytetarësh maqedonas në ndërtesën e Shëndetit në Punë në Vranje, ku dëgjoja deklarata të tilla si: “Gjermania është shumë mirë për punë, por fillimisht do shkojmë në Vranje për vaksinën”. Në atë kohë, shkuam në Vranjë vetëm duke shpresuar se do u vinte keq dhe se do ta bënim vaksinën pa lënë takim paraprakisht. Më shumë se një muaj para “pushtimit” të madh maqedonas (dhe ballkanik) të Serbisë, kur me ftesë të Vuçiç-it, dhjetëra mijëra qytetarë maqedonas u vaksinuan në datat e planifikuara.

Ndodhi që unë isha në një grup ku gjysma e njerëzve theksonin faktin që ishin serbë, kishin origjinë serbe, “čiji je đed oklen bio”, si dhe simpatinë për popullin serb dhe udhëheqësin e madh, dhe shpreheshin të zhgënjyer nga “egoizmi” dhe premtimet boshe të BE-së dhe partnerëve perëndimorë. Këto biseda më shtynë të mendoj se çfarë do të thotë kjo për vetëvendosjen e qytetarëve maqedonas, veçanërisht për shkak të rëndësisë që ka BE-ja për çështjet e mëdha kombëtare, si dhe për mitologjinë e re kombëtare të maqedonasve.

Padyshim, edhe shumë biseda të tjera të tilla janë zhvilluar gjatë “pushtimit” të mëvonshëm të Serbisë. Kriza e Koronës shkaktoi disa momente historike globale, dhe padyshim kjo ishte një prej tyre. Edhe pse e copëzuar, hapësira e Jugosllavisë mori më shumë rëndësi nëpërmjet fenomenit të vaksinës. Kufijtë u ngushtuan ndjeshëm, me Vuçiç-in dhe suksesin e tij të vaksinës si një forcë bashkuese. Euro-entuziastët (dhe qytetarët e BE-së nga Hungaria dhe Kroacia) shkuan në lagjen më të afërt, e cila shtrihet midis Lindjes dhe Perëndimit, Evropës dhe Rusisë, Kinës dhe Amerikës, e pavendosur, por plot me vaksina.

Në vitet e shkuara kemi kaluar një periudhë të trazuar ku identiteti kombëtar ka përjetuar tronditje. Ndryshimi i emrit të vendit dhe marrëveshja e miqësisë me Bullgarinë forcuan polarizimin, pikërisht për shkak të implikimeve të identitetit. Disa do të thoshin se identiteti është ruajtur, të tjerët se është ndryshuar, dhe të tjerët se është fshirë plotësisht, kështu që tani duhet të ruhet. Ne ende nuk e dimë se çfarë po gatuhet me bllokadën aktuale në Bullgari dhe çfarë efekti do të ketë në identitetin kombëtar. Sidoqoftë, vetë marrëveshja e miqësisë provokoi pikëpamje të ndryshme: që nuk ka ndikim në identitet; që do të ndodhë një katarsis kombëtar dhe ne do të “kuptojmë” disa gjëra që na u fshehën gjatë periudhës së Jugosllavisë; ose, që do të ndodhë (përsëri) një kataklizëm dhe fshirje e identitetit.

Arsyeja e këtyre ndryshimeve është shumë e njohur për ne.  Po të mos ishte integrimi Euro-Atlantik, nuk do të kishte asnjë forcë të gatshme për ta, as ndonjë mbështetje nga popullsia për këto hapa të mëdhenj.   Shteti, nëpërmjet ndryshimeve të emrit dhe ndryshimeve të mundshme në qasjet historike-identitare, patjetër që ka ndryshuar. Megjithëse “emri nuk prek identitetin”, ka akoma ndryshime në mënyrën se si ndihemi dhe se si duhet ta shpjegojmë veten kur prezantohemi.  Identiteti i Maqedonisë së Veriut nuk u promovua, por identiteti Euro-Maqedonas, padyshim.

Do të shkoja një hap më tej dhe do të thosha se integrimi Euro-Atlantik është bërë mitologjia e re kombëtare e Maqedonisë.  Pavarësisht se kush është i kënaqur me të, në të ardhmen ndryshimi i emrit do të ketë të njëjtën domethënie historike si Aleksandri, Ilindeni, ASNOM, etj., si një moment i shkëlqyer me ndikime të mëdha, pozitive ose negative.

Por le të kthehemi sërish te vaksinat dhe bisedat që dëgjova. Miti i ri kombëtar erdhi me një imazh të fetishizuar të BE-së si një sistem i fuqishëm, elastik dhe, mbi të gjitha, efikas, gati për të përballuar sfidat. Kjo është arsyeja pse na është thënë ta duam atë, kjo është arsyeja pse ne ishim të gatshëm për sakrifica identiteti.   Sidoqoftë, kur ishim vërtet në rrezik dhe kishim nevojë për vaksinat, ai sistem i idealizuar u vonua. Maqedonasit europianë kërkuan strehim në Serbinë Ballkanike.

Ishte një goditje për procesin e krijimit të mitologjisë së re kombëtare – të përcaktuar nga përfitimet e premtuara të proceseve të BE-së – dhe një pikë plus për konkurrencën e efektshme të vaksinave nga Lindja. Vaksinat europiane, megjithëse më vonë dhe në numër të vogël, prapë erdhën. Loja vazhdon.  Von der Leyen shkroi në Twitter në Maqedonisht: Pas disa ditësh do të rivaksinohem, jam i sigurt që bisedimet kanë ecur.

 

Dimitar Nikolovski, politolog, Qendra për Strategjitë Evropiane Eurothink