Borxhet e qytetarëve maqedonas ndaj bankave, në numër absolut, janë më të ulëta se ato të qytetarëve të BE -së. Por sa i përket aseteve, ato janë dukshëm më të larta. Normat e interesit që maqedonasit marrin nga bankat janë të njëjta si në BE, por normat e interesit që ata paguajnë për bankat janë shumë më të larta. Të varfërit janë shumë më borxhlinj se të pasurit.

 Branimir Jovanovic

 Sa është borxhi i qytetarëve në Maqedoni?

Qytetarët maqedonas në vitin 2020 u detyroheshin bankave dhe institucioneve të tjera financiare gjithësej 3.3 miliardë euro. Domethënë, secili banor, mesatarisht, i kishte borxh 1579 euro. Gjatë pandemisë, pra në vitin 2020, borxhi u rrit me 270 milionë euro, ngjashëm me vitet e mëparshme. Nga viti 2017 deri në vitin 2020, borxhi është rritur me një total prej 810 milionë eurosh.

Sidoqoftë, përveç që borxhit ndaj bankave, qytetarët maqedonas kanë edhe kursime, pra asete financiare, dhe ato janë afërsisht dy herë më të larta se borxhet. Pasuritë e përgjithshme financiare të qytetarëve të Maqedonisë në vitin 2020, përfshirë depozitat bankare, kursimet në fondet e pensioneve dhe aksionet, arritën në 7.4 miliardë euro. Ata gjithashtu kanë një prirje rritëse, kështu që nga 2017 në 2020 ata u rritën me një total prej 1.6 miliardë eurosh.

Borxhi neto i qytetarëve maqedonas, pra raporti mes borxheve dhe aseteve, në vitin 2020 ishte 44.4%, që është një rritje e vogël në krahasim me vitet e kaluara. Në vitin 2017, borxhi neto ishte 42.7%, që do të thotë se borxhi i qytetarëve maqedonas po rritet më shpejt se sa po rriten pasuritë e tyre.

Cila është borxhi në BE?

Borxhi i qytetarëve të BE -së në vitin 2019 arriti në 19,091 euro për frymë, që është 12 herë më shumë se në Maqedoni. Por atje, fondet janë shumë më të larta – në vitin 2019, ato arritën në 67,189 euro për frymë. Si përqindje e aseteve, borxhi është 28.4%, që është dukshëm më i ulët se ai maqedonas 44.4%. Në vetëm tre vende të BE -së, borxhi i qytetarëve ndaj bankave është më i lartë se ai në Maqedoni (në shumën neto).

Cilat janë normat e interesit për borxhin?

Përveç nivelit të borxhit, interesi i paguar për borxhin është gjithashtu i rëndësishëm. Meqenëse normat e interesit ndryshojnë në varësi të llojit të huasë (qëllimi i saj, maturimi, monedha, etj.), për ilustrim, ne do të marrim kredi për strehim në euro. Norma mesatare e interesit për kreditë e reja të strehimit në Euro në korrik 2021 në Maqedoni ishte 3.19% në vit. Në BE, norma mesatare e interesit për kreditë për shtëpi ishte 1.3%, ose pothuajse 2 pikë përqindje më e ulët.

Nga ana tjetër, normat e interesit që bankat u paguajnë qytetarëve për kursimet e tyre janë pothuajse të njëjta në Maqedoni dhe BE. Norma mesatare e interesit për depozitat e reja euro në Maqedoni në korrik 2021 ishte 0.37%. Në BE, norma mesatare e interesit për depozitat ishte 0.23%, pra vetëm 0.14 pikë përqindje më e ulët se në Maqedoni.

Pra, bankat në Maqedoni u paguajnë depozituesve pothuajse të njëjtat norma interesi sa paguajnë bankat në BE, por i detyrojnë ato disa herë më shumë për kreditë sesa bankat në BE.

Kush i ka borxh dhe kujt?

Por pyetja kryesore kur është fjala për borxhin është – kush i ka borxh dhe kujt i detyrohen? Sepse, jo të gjithë qytetarët në një vend janë të njëjtë sipas fuqisë së tyre ekonomike. Mesataret e nivelit shtetëror janë gjithmonë “sarma”, domethënë një kombinim i orizit, lakrës dhe mishit, veçanërisht kur bëhet fjalë për financat.

Fatkeqësisht, të dhëna të tilla të zbërthyera nuk janë të disponueshme për Maqedoninë, por ato ekzistojnë për BE -në, dhe ajo që mund të shihet është, mjaft e pritshme, se debitorët më të mëdhenj janë më të varfërit, dhe kreditorët më të mëdhenj janë më të pasurit. Kështu, për vitin 2017, kuintili më i ulët i familjeve në BE (dmth 20% më të varfërit) kishin një raport borxh-asete prej 113.3%, domethënë ata kishin më shumë borxhe sesa zotëronin asete. Kuintili i sipërm (domethënë 20% më i pasur) kishte një raport borxh / asete prej vetëm 8.3%, domethënë ata kishin 12 herë më shumë asete sesa borxhi.

Edhe pse të dhëna të tilla nuk ekzistojnë për Maqedoninë, me një siguri të madhe mund të argumentohet se situata është edhe më e keqe, duke pasur parasysh dallimet shoqërore shumë më të theksuara sesa në BE.

 

Branimir Jovanovic, Instituti i Vjenës për Studime Ekonomike Ndërkombëtare