Nëse ndonjëherë komunitetet e ndryshme fetare kanë arritur të arrijnë një konsensus mbi pikëpamjet e tyre, sigurisht që ka qenë në përpjekjet për të kontrolluar trupin e femrës.

 

Bojana Jovanovska

Falë të kaluarës së saj socialiste, Republika e pavarur e Maqedonisë trashëgoi legjislacionin që reflektonte në masë të madhe qëndrimin liberal ndaj abortit. Njëzet vjet pas shpalljes së pavarësisë (1991), me ardhjen në pushtet të një partie që e shpall veten kristiandemokrate dhe gëzon mbështetje serioze nga Kisha Ortodokse Maqedonase si feja dominuese në vend, filloi ndërhyrja delikate në të drejtat dhe liritë e grave për të marrë vendime për trupin e vet.

Fillimi u pasua nga një fushatë anonime duke shpërndarë materiale të shkruara dhe video për pasojat negative të abortit, e ndjekur nga futja e përfitimeve në para për të pasur një fëmijë të tretë dhe të katërt, duke rritur koston e abortit dhe deklarata gjithnjë e më të shpeshta mediatike të figurave publike (kryesisht politikanë dhe klerikë). E gjitha kulmoi në vitin 2013 me dorëzimin e një projektligji kufizues për ndërprerjen e shtatzënisë nga Ministria e Shëndetësisë me procedurë të shkurtuar. Përkundër reagimeve të egra dhe protestave të shumë organizatave të shoqërisë civile dhe publikut të gjerë, argumentet dhe pikëpamjet e të cilëve u shpërfillën plotësisht në përgatitjen e ndryshimeve ligjore; ligji u miratua shpejt, pa debat publik dhe pothuajse brenda natës aksesi në abort u bë dukshëm më i vështirë, duke e komplikuar dhe burokratizuar procedurën e ndërprerjes së shtatzënisë.

Pas ndryshimit të qeverisë në vitin 2017, në maj 2019 u miratua një ligj i ri për abortin, i cili hoqi disa nga pengesat administrative dhe ligjore që parashikonte që aborti mund të kryhej deri në fund të javës së 12-të të shtatzënisë me pëlqimin me shkrim të gruas shtatzënë, ndërsa formimi i Komisionit të Shkallës së Parë e zhvendosi nga java e 12-të në javën e 22-të të shtatzënisë. Ligji gjithashtu prezantoi abortin mjekësor si metodë alternative për ndërprerjen e shtatzënisë deri në javën e nëntë të shtatzënisë, por disponueshmëria e tij ende është e kufizuar në Klinikën Universitare për Gjinekologji dhe Obstetrikë në kryeqytetin e Maqedonisë.

Nëse ndonjëherë komunitetet e ndryshme fetare kanë arritur të arrijnë një konsensus mbi pikëpamjet e tyre, sigurisht që ka qenë në përpjekjet për të kontrolluar trupin e femrës. Kështu edhe kësaj radhe miratimi i këtij ligji nuk u prit me heshtje nga krerët e Kishës Ortodokse Maqedonase, Kishës Katolike, Kishës Metodiste Ungjillore dhe Bashkësisë Fetare Islame në vend, të cilët u gjendën të shqetësuar dhe lëshuan një deklaratë e përbashkët se “Zgjidhja ligjore e propozuar për ndërprerjen e shtatzënisë cenon të drejtën themelore të jetës së fëmijës së palindur dhe legalizon marrjen me vetëdije të një jete të pafajshme”. Përjashtimi i tyre nga debati parlamentar për ligjin u paraqit si diskriminim dhe rrezikim i lirisë së besimit, mendimit dhe shprehjes publike të mendimit, pavarësisht laicitetit kushtetues të shtetit.

Çdo hapësirë ​​për ndërthurjen e dogmave fetare me ligjet laike është e rrezikshme dhe shpesh e keqpërdorur nga partitë konservatore për të justifikuar përpjekjet e tyre për të ndërhyrë në autonominë e trupit femëror. Çdo përpjekje për të kufizuar të drejtën e grave për të vendosur për trupin e tyre përjetëson rolet tradicionale gjinore, të cilat i reduktojnë gratë në jo më shumë se një pajisje shtëpiake. Duke përdorur fenë si bashkëpunëtor, por edhe si instrument për të frikësuar qytetarët, me rrëfime të përbëra nga himne të ndryshme që synojnë amësinë, dhe duke barazuar abortin me vrasjen e foshnjave, ushqehet tabuja e abortit dhe heshten edhe zërat tashmë të heshtur të grave.

Ndoshta goditjet më të dukshme ndaj të drejtave të grave janë në kohë krize, siç është pandemia dhe kriza ekonomike në të cilën jetojmë. Ky është terren pjellor për zhvillimin e lëvizjeve antigjinore, të cilat janë gjithnjë e më të pranishme si në nivel global, ashtu edhe në vend. Përkundër faktit se aktualisht kemi “liberalizim ekstrem të abortit” në Maqedoninë e Veriut, siç deklaroi kreu i bashkësisë fetare islame, frika nga vërshimi i tendencave negative që po marrin vrull në SHBA, Poloni, Hungari, nuk është e pajustifikuar. Pavarësisht lëkundjes së pozicioneve konservatore, të bazuara jo vetëm në narrativa të vjetruara, por edhe në mosnjohjen e dukshme të bazave të funksionimit të organeve të grave, kërcënimi i ndryshimit të ligjeve dhe imponimit të politikave regresive është ende i përhapur. Prandaj, vigjilenca për mbrojtjen e të drejtave të njeriut bëhet më se e nevojshme, sepse historia na mëson se ligjet nuk janë të gdhendura në gur (ndryshe nga fjala fetare) dhe se kërcënimi ndaj të drejtave të njeriut, veçanërisht të drejtave të grave, është vazhdimisht i pranishëm.

 

Bojana Jovanovska, koordinatore e projektit të Komitetit të Helsinkit për të Drejtat e Njeriut të Maqedonisë së Veriut