Bosnja dhe Hercegovina nuk ka një strategji kombëtare të sigurisë kompjuterike, as një ekip kombëtar të urgjencës kompjuterike (EKUK), të cilat janë të dyja elementë kryesorë në këtë fushë në pothuajse çdo vend.

 Arben Murtezic

Në shoqëritë e zhvilluara dhe të lumtura, nuk ka pothuajse asnjë temë tjetër që të tërheq vëmendjen e publikut të gjerë dhe atij profesionist më shumë se sa është rasti i sigurisë kompjuterike. Kuptimi tradicional dhe ndoshta lidhja e parë me këtë temë është mbrojtja e sofistikuar teknologjike. Mirëpo, ekspertët e kësaj fushe janë fokusuar në ndikimin e njeriut për një kohë të gjatë, sepse janë njerëzit ata që kontrollojnë kompjuterët e sulmuar, si dhe kompjuterët përmes të cilëve ata sulmohen. Për më tepër, shumë nga format standarde dhe veçanërisht të rrezikshme të krimit kibernetik nuk bazohen domosdoshmërisht në teknologji komplekse, por më tepër në inxhinieri sociale.

Nuk është aspak çudi që kjo temë është një nga prioritetet e marrëdhënieve BE-Ballkani Perëndimor. Në përgjithësi, në vendet e zhvilluara ekziston frika se vendet ekonomikisht më të varfra me institucione të dobëta do të bëhen një lloj oazi për kriminelët kompjuterikë. Kjo frikë nuk është e pabazë, duke pasur parasysh faktin famëkeq se kufijtë nuk vlejnë pothuajse fare për këtë lloj krimi, si dhe distanca fizike ndërmjet autorit të krimit, pra sulmuesit dhe viktimës. Domethënë, vendi i ekzekutimit dhe i ndodhjes mundet dhe shpesh janë aq të largët sa që në rastin e krimit ‘konvencional’ më së shpeshti është në fushën e teorisë penale-procedurale.

Për më tepër, është e pritshme dhe disi e kuptueshme që vendet më pak të zhvilluara nuk e mbajnë sigurinë kompjuterike lart në listën e prioriteteve, duke pasur parasysh problemet e tjera me të cilat duhet të përballen. Për më tepër, keqkuptimi se viktimat e krimit kompjuterik janë vetëm bankat dhe korporatat në vendet e pasura, çon në perceptimin e atyre që abuzojnë me kompjuterët për qëllime kriminale në shoqëritë më të varfra si një lloj Robin Hudi modern.

Për sa i përket Bosnjës dhe Hercegovinës, ne pothuajse jemi mësuar që problemet globale të bëhen edhe më të rënda në vendin tonë, për shkak të joefikasitetit institucional. Bosnja dhe Hercegovina nuk ka një strategji kombëtare të sigurisë kompjuterike, as një ekip kombëtar të urgjencës kompjuterike (EKUK), të cilat janë të dyja elementë kryesorë në këtë fushë në pothuajse çdo vend. Por, si me problemet e tjera, nuk ka asnjë vlerë të vajtosh për fatin e keq dhe kufizimet e Dejtonit.

Përveç institucioneve shtetërore, shumë mund të bëjnë edhe individët, organizatat joqeveritare dhe sektori privat. Strategjitë dhe dokumentet e tjera në vendet më të zhvilluara të botës në fakt synojnë kryesisht rritjen e ndërgjegjësimit të individëve. Procedurat teknikisht të thjeshta, të tilla si ruajtja e kujdesshme, ndryshimet e shpeshta dhe përdorimi i fjalëkalimeve më të ndërlikuara në përgjithësi, kontribuojnë ndjeshëm në siguri.

Mediat dhe organizatat joqeveritare sigurisht që mund të ndihmojnë në forcimin e kulturës së sigurisë dhe jo më pak se institucionet shtetërore. Për më tepër, kur bëhet fjalë për këtë fushë, kompanitë tregtare, dhe jo vetëm korporatat më të njohura miliarda dollarëshe, kanë burimet dhe njohuritë që vështirë se mund të priten nga agjencitë qeveritare, dhe kështu partneriteti publik-privat është i domosdoshëm.

Është e qartë se çështja e sigurisë kompjuterike është globale dhe për shkak të sigurisë së madhe dhe interesave financiare të të gjithë aktorëve, sigurisht që mund të gjenden fonde për projekte cilësore në këtë fushë dhe nga burime të ndryshme.

Në këtë kuptim, mundësitë e bashkëpunimit rajonal janë të mëdha dhe nuk ka arsye pse ato të mos përdoren në masë më të madhe.

 

Arben Murtezic, Doktor i Drejtësisë fusha e kërkimit të të cilit është krimi kompjuterik; Drejtor i Qendrës për Edukimin e Gjyqtarëve dhe Prokurorëve të Federatës së B&H