Zhvillimi i ekonomisë sociale dhe sipërmarrjeve sociale mund të ndihmojë ndjeshëm në eliminimin e pabarazisë sociale, uljen e kontrastit ndërmjet Veriut dhe Jugut, sigurimin e zhvillimit të balancuar ekonomik…

Anto Jankoviç

Ka pasur diskutime në rritje në lidhje me sipërmarrjen sociale në Mal të Zi vitet e fundit, kryesisht falë Bashkimit Evropian dhe aktorëve jo-qeveritarë. Megjithatë, rigjallërimi i tij kërkon më shumë përfshirje nga ana e qeverisë, si në sigurimin e mekanizmave financiarë dhe mekanizmave të tjerë mbështetës, ashtu edhe duke ndihmuar aktorët lidhës në nivel lokal, kombëtar dhe rajonal.

Thelbi i çështjes është se koncepti i ekonomisë sociale dhe sipërmarrjes sociale është jashtëzakonisht i rëndësishëm për një zhvillim të qëndrueshëm të vendit tonë, gjë që është theksuar veçanërisht nga BE-ja gjatë dy dekadave të fundit.

Pritet që koncepti i sipërmarrjes sociale në Mal të Zi të jetë veçanërisht i rëndësishëm gjatë viteve të ardhshme.  Gjendja tashmë e vështirë ekonomike ka ardhur në një pikë kulmore nga kriza e COVID, ndaj shteti duhet më në fund të njohë potencialin e sipërmarrjes sociale, që anëtarët e zhvilluar dhe ekonomikisht të pasur të Be-së e kanë përdorur prej kohësh si modelin e vetëm të qëndrueshëm për zgjidhjen e një shumëllojshmërie çështjesh sociale.

Ka të dhëna zyrtare mbi madhësinë dhe strukturën e sipërmarrjeve sociale në Mal të Zi, ndaj ne thjesht mund të mbështetemi tek studimet e mëparshme.  Skicimi i parë i sipërmarrjeve sociale në Mal të Zi është bërë nga Qendra për Zhvillim e Organizatave Jo-qeveritare (CRNVO) në vitin 2016. Ky studim, në të cilin janë përfshirë organizatat me të cilat CRNVO ka punuar drejtpërdrejt, ka identifikuar 19 sipërmarrje sociale, 16 prej të cilave ishin aktive gjatë kohës kur u krye studimi.

Studimi tregoi se sipërmarrjet sociale funksionojnë në kuadër të kornizave të ndryshme ligjore (14 nga 16 sipërmarrje sociale aktive kanë funksionuar si OJQ, njëra është regjistruar si sh.p.k. dhe një si punëtori për personat me aftësi ndryshe). Studimi i dytë, i zhvilluar në vitin 2017, vlerëson se në Mal të Zi ka 20 deri në 30 sipërmarrje sociale, ndërsa studimi më i fundit i vitit 2019, i kryer për Komisionin Evropian, tregoi se ka më shumë se 130 sipërmarrje sociale. Shumica funksionojnë si organizata jo-qeveritare, ka një kompani të regjistruar të integrimit të punës, dy kooperativa dhe më pak se 10 sipërmarrje sociale funksionojnë si sh.p.k.

Nëse do të zbatonim të dhëna të BE-së mbi ndikimin e ekonomisë sociale në rastin e Malit të Zi, kjo do të përkthehej në të paktën 14,000 vende të reja pune (norma mesatare e punësimit në nivel BE-je në nivelin 6% të fuqisë punëtore), kryesisht ndihmon në punësimin e njerëzve që e kanë të vështirë të gjejnë punë dhe njerëzve nga qytetet më pak të zhvilluara në Malin e Zi. Nga ana tjetër, nëse niveli i ekonomisë sociale arrin stadin e zhvillimit si në Irlandë e Hollandë, atëherë kjo pjesë e ekonomisë mund të punësojë deri në 20-22,000 persona (9-9.5% të fuqisë punëtore).

Ka disa strategji mbi sipërmarrjen sociale në Malin e Zi, që synojnë të inkurajojnë përhapjen e modeleve novatore e të qëndrueshme të biznesit.

Megjithatë, që ky koncept të vihet në jetë duhet të bëhet pjesë integrale e strategjisë së përgjithshme të zhvillimit, e cila përveç heqjes së barrierave të shumta të biznesit gjithashtu duhet të mundësojë edhe aktivizimin e të gjitha resurseve ekonomike në dispozicion që aktualisht nuk përdoren apo nuk përdoren sa duhet.

Zhvillimi i ekonomisë sociale dhe sipërmarrjeve sociale është jashtëzakonisht i rëndësishëm në Mal të Zi pasi mund të ndihmojë ndjeshëm në eliminimin e pabarazisë sociale, uljen e kontrastit ndërmjet Veriut dhe Jugut, sigurimin e zhvillimit të balancuar ekonomik, mes përfitimeve të tjera. As tregu dhe as shteti nuk janë në gjendje të zgjidhin vetë problemet e shumta sociale, përfshirë punësimin e qytetarëve që e kanë të vështirë të punësohen, përfshirjen sociale dhe zhvillimin rajonal të vendit.

 

Anto Jankoviç është një aktivist qytetar, president i CEPS, Qendrës për Prosperitet dhe Liri Ekonomike. Autori i studimit “Sipërmarrja sociale dhe zhvillimi në Mal të Zi”