Pavarësisht se si është ngritur sistemi, janë individët ata që gjenerojnë mbetjet.

Aleksandra Gajovic

Si pjesë e procesit të anëtarësimit në BE, një nga kapitujt më kërkues dhe më të rëndësishëm, ndër të tjera, është Kapitulli 27 – Mjedisi. Fatkeqësisht, vëmendje më serioze i është kushtuar kësaj teme të rëndësishme vetëm vitet e fundit në Serbi, që kur ai kapitull doli në plan të parë në negociatat e anëtarësimit. Qytetarët u zgjuan duke organizuar protesta të mëdha si kundërpërgjigje ndaj veprimeve që ata i shohin si jo në përputhje me ruajtjen e mjedisit, e rrjedhimisht edhe të shëndetit dhe sigurisë së vetë qytetarëve. Çështjet mjedisore trajtohen nga organizata të shoqërisë civile të përbëra nga ekologë, aktivistë, dashamirës të natyrës, dhe tashmë institucionet dhe industritë po e integrojnë këtë temë edhe në bizneset e tyre dhe “brending”, si dhe një numër në rritje individësh. Tema është bërë edhe pjesë e rrymave politike dhe në zgjedhjet e sivjetshme është përfshirë një kandidat i cili ka theksuar qartë përkushtimin e tij për një mjedis të shëndetshëm.

Strategjitë kombëtare në lidhje me përmirësimin dhe mbrojtjen e mjedisit janë miratuar nga vendet e Ballkanit, si nga vendet anëtare të BE-së ashtu edhe nga të tjerat që janë në fazën e negociatave. Një problem i madh në rajon, pra edhe në Republikën e Serbisë, janë mbeturinat, të shoqëruara me një numër të madh të deponive ilegale. Ligji për Menaxhimin e Mbetjeve, si nën-akt i mëposhtëm i Strategjisë Kombëtare të Mjedisit dhe Strategjisë së Menaxhimit të Mbetjeve, rregullon këtë çështje, por sfida nuk shuhet. Një numër i madh i komunave nuk kanë deponitë e tyre lokale, kështu që ato i hedhin mbeturinat në deponitë rajonale.

Ligji për menaxhimin e mbeturinave i Republikës së Serbisë thotë se kuvendet e dy ose më shumë njësive të vetëqeverisjes lokale me të paktën 250,000 banorë në territorin e tyre duhet të miratojnë një plan rajonal për menaxhimin e mbeturinave. Sipas të dhënave të Agjencisë për Mbrojtjen e Mjedisit, në Republikën e Serbisë ndodhen 164 deponi, të cilat shfrytëzohen vetëm nga ndërmarrjet lokale publike komunale. Ata deklarojnë se vendet ku depozitohen mbetjet janë në pronësi të shtetit ose kompanive. Një nga venddepozitimet më të vjetra daton në vitin 1956. Venddepozitimet aktualisht po “trajtohen” duke i mbuluar mbetjet me tokë apo materiale të tjera inerte. Autoritetet po përpiqen të mbajnë një sistem të menaxhimit të mbetjeve, por kjo vjen si nga bizneset ashtu edhe nga familjet. Është e qartë se sasitë dhe llojet e mbetjeve të prodhuara nuk janë të krahasueshme, por kontributi në krijimin është i dyanshëm. Kjo do të thotë se pavarësisht se si është ngritur sistemi, janë individët ata që gjenerojnë mbetjet.

Pyetja që lind është se sa janë të vetëdijshëm individët? Ligji përcakton se “mbajtësi” është një prodhues mbetjesh, një person fizik ose juridik që ka në posedim mbetje; një person fizik mund të jetë pronar biznesi, por edhe një individ, ndërsa “pronar i mbeturinave” quhet prodhues i mbeturinave, një person që merr pjesë në trafikun e mbeturinave si mbajtës direkt ose indirekt i mbetjeve ose person juridik, sipërmarrës ose fizik, personi që zotëron mbeturina. Prandaj, sipas Ligjit për Menaxhimin e Mbeturinave të Republikës së Serbisë, çdo person fizik është përgjegjës për mbeturinat që ka prodhuar. Çfarë na thotë praktika? Ka shumë pak banorë që ndajnë mbetjet në shtëpitë e tyre. Sfidë ka edhe në punën e shoqërive publike, të cilat nuk u ofrojnë të gjithë qytetarëve kushtet për të depozituar mbetjet e ndara në vende të caktuara. Ndodh gjithashtu që mbeturinat që ndahen siç duhet nga qytetarët, më vonë hidhen në mënyrë joadekuate dhe bashkohen. Pra, të gjithë jemi njëlloj fajtorë.

 

Aleksandra Gajovic, Hulumton përmirësimin dhe mbrojtjen e mjedisit