Këtu jemi, duke pyetur veten nëse do të kishim më shumë fat për të hedhur së bashku një tombolë zgjedhore greke të lashtë në vend të karambolës moderne zgjedhore.

Voja Zanetic

Nëse më lejoni, do të jem kolumnisti i parë në këtë faqe interneti dhe supozoj në përgjithësi, i pari i cili përdori shërbimet e platformës GPT-4 për të krijuar një pjesë të kolonës. Dua të them, është gjëja moderne… Epo, pyeta inteligjencën artificiale se çfarë është Kleroterion, duke llogaritur se do të ishte një mënyrë shumë e mirë për të filluar pikërisht këtë tekst. Dhe ja çfarë thuhej:

“Kleroterion (greqisht: κληρωτήριον) ishte një sistem i zgjedhjes së zyrtarëve në Greqinë e lashtë, veçanërisht në Athinë, përdorej për të zgjedhur qytetarët që do të kryenin funksione publike, si gjyqtarë, anëtarë të asamblesë apo ushtarë.

Kleroterioni përbëhej nga një dërrasë me kolona të vizatuara, në të cilat vendosnit pllaka bronzi, të shkruara me emrat e qytetarëve që do të zgjidheshin në poste publike. Sistemi funksiononte duke vizatuar në mënyrë të rastësishme një pllakë për çdo funksion. Qytetarët, emrat e të cilëve do të vizatoheshin në pllaka, bëheshin nëpunës publikë për një periudhë të caktuar kohore”.

* * * * *

Faleminderit, robot. Tani, nga ana ime.

Siç e shohim, grekët e lashtë ishin skeptikë ndaj zgjedhjeve si një mënyrë për të zgjedhur anëtarët e posteve publike. Ata kundërshtuan korrupsionin elektoral dhe joshjen e oratorisë me – llotarinë. Në atë kohë, zgjedhjet me fat u deklaruan si mënyra më fatlume e zgjedhjes demokratike për poste publike. Një pozicion shtetëror duhet t’i jepet – siç konsiderohej nja dy shekuj para lindjes së Krishtit – jo atyre që e duan vërtet, por atyre që patën fatin (ose pafatin) të zgjidheshin me ndihmën e Lotos politike. Në rastin e politikës le të vendosë rastësia, thanë ata që shpikën demokracinë. Dhe duket se ata kishin të drejtë.

Njëzet e shumë shekuj më vonë, ja ku jemi, duke pyetur veten nëse do të kishim më shumë fat për të hedhur së bashku një tombolë zgjedhore greke të lashtë në vend të karambolës moderne zgjedhore.

Do të ishte veçanërisht mirë për ne, në këtë afërsi, pasi ne kemi tre dekada përvojë të dëshmojmë se sistemi zgjedhor demokratik nuk është absolutisht asnjë garanci për vendosjen e sigurt të kontrollit të vullnetit popullor mbi politikanët. Konfliktet ndëretnike, rritja e pabarazisë klasore, shitja e pronës shtetërore (nënkuptohet – popullore), pasurimi i panatyrshëm i kastës politike dhe atyre të afërt. Nëse asgjë, e gjithë kjo do të ishte të paktën më e lehtë nëse do të ishte rezultat i një aksidenti të shkaktuar nga një short i keq dhe jo një përfundim i keq i entuziazmit të votimit. Me të vërtetë shumë entuziazëm, veçanërisht për rezultatet që ishin arritur.

Prandaj, një lloj Kleroterioni mund të fajësohet për kalimin më pak fatlum nga fantazia e demokracisë nga epoka e socializmit në realitetet e ashpra të sipërmarrësve politikë konkurrues nga kjo epokë specifike e kapitalizmit. Mund të konkludojmë se kishim qenë të pafat, sepse kishim një barazim të pafat. Tani duket se jemi të pafat, dhe kjo është e vërtetë, por nuk mund të fajësojmë shortin, sepse jo vetëm që nuk e kemi fatin, por nuk kemi as shortin.

* * * * *

Gjendja e demokracisë në afërsi, dhe në përgjithësi, tani është për të ardhur keq, për të thënë të paktën. Në fakt, deklarata se kishim qenë të pafat mund t’i nënshtrohet edhe analizës së saj vlerësuese: ne ishim të pafat me shpërbërjen e Jugosllavisë; ishim të pafat me rritjen e krimit dhe ndikimin e tij në politikë; nuk kemi pasur fat të kuptojmë se çfarë duhet të përfshijë demokracia për të ekzistuar; nuk patëm fat me bizneset vendase dhe të huaja që ndikuan në politikë; ne ishim të pafat me sasinë e kapitalit që duhej të ndryshonte duart; ishim të pafat me pozitën gjeografike në raport me Perëndimin dhe Lindjen ideologjike; ishim të pafat me revolucionin industrial dhe mediatik në mes të të cilit po demokratizojmë; ne nuk ishim me fat as me krizat ekonomike dhe politike në vendet që duhet të ishin modele demokratike – të cilët gjithashtu kanë qenë të pafat kohët e fundit…

Ku shkon nga këtu demokracia jonë? Mbetet vetëm të shpresojmë se e ardhmja do të sjellë pak më shumë pasuri, ose mund të mendojmë nëse do të ishte e nevojshme për të aktivizuar Kleroterionin e mirë të vjetër… Ndoshta përpiquni t’i arrini këtij fati elektoral në mënyrën më fatlume të mundshme. Ka të ngjarë të jetë i vetmi.

Paçim fat!