Оваа војна има висок потенцијал да влијае врз иднината на Западен Балкан, како економски, така и политички. Земјите се поделени околу осудата на Русија и приклучувањето кон меѓународните санкции. Овие разлики, доколку не се менаџираат, ќе влијаат на сегашниот статус на односите и ќе го попречат напредокот постигнат досега.

Сокол Дервишај

Војната во Украина е совршен доказ дека историјата се враќа и дека судирот на цивилизации е посилен. Обидот за инвазија на Русија врз Украина е војна како по учебник, војна против суверена нација што ја започна амбициозен сосед од јасни политички мотиви. Изговорите се лажни. Верата, алчноста и немањето потреба доминираат во ирационалното држење на Русија кое го загрозува меѓународниот мир и поредок.

Една слободна нација храбро се бори за опстанок и своите избори. Избори кои го вклучуваат патот на ЕУ кон нејзините вредности на демократија, слободна пазарна економија, граѓански слободи, човекови права, правда и просперитет. Заедно со НАТО и она за што се залага: сојуз на слобода, мир и безбедност. Меѓутоа, кога станува збор за украинската криза, Европа потфрли како целина. Украинците преживуваат кошмар, а не чудо.

Одговорот на прашањето кој потфрлил е едноставен. Сите потфрлија. Но, најмногу оние кои ветија и не исполнија. Пресметаните краткорочни интереси преовладуваат над долгорочните стратешки избори. Мирот со посредство може да донесе крај на краткотрајната западна траекторија за Украина. Светската историја повторно ќе ги отвори старите учебници за преговори и компромиси за сферите на влијание, географија, територија, ресурси, стратешки пристап итн. Украинците веќе се откажаа од амбициите за НАТО и имаат некакви нејасни надежи за членство во ЕУ за она што ќе остане од Украина по оваа војна.

Светскиот поредок се соочува со предизвик, а нова Студена војна е пред нашите врати. Животот повеќе нема да биде ист. Глобализацијата ќе биде засегната и строгите национални интереси повторно ќе добијат место во светската економија и дипломатија. Границите ќе ја диктираат иднината. Европа е погодена среде години на зголемени побарувања и колебања за проширување. Нациите ќе трошат повеќе за одбрана и на повидок е обнова на Трансатлантскиот трговски договор.

За луѓето од Западен Балкан, некогашниот регион „буре барут“, сеќавањата на војната од 90-тите се сè уште живи. По долги години борба за заздравување и помирување, тие сè уште тропаат на вратите на ЕУ. Заморот околу ветената земја ги поттикнува зголемените тензии. Малигните интервенции со висок потенцијал за дестабилизација се широко распространети. Русија се покажа како една од нив. Црна Гора, членка на НАТО и кандидат за ЕУ, се бори да го задржи својот идентитет и темпото на демократизација. Косово и Србија се изгубени во разговорите, дополнето со двосмислената позиција на Србија, која го ослабува усогласувањето со надворешната и безбедносната политика на ЕУ дури и во нејзината напредна фаза на преговорите за пристап во ЕУ. Босна и Херцеговина е на работ на неуспех како држава со последната закана дека тамошните настани се грижа на Москва. Северна Македонија повторно е заробена во уште еден историски спор за идентитетот и јазикот. Албанија сè уште чека Бугарија да одлучи. Брисел гледа. Решението се одложува. Јавната доверба во процесот се тресе, жнеејќи недоверба. Нејасна перспектива не е доволна.

Украина претставува силна порака. Оваа војна има висок потенцијал да влијае врз иднината на Западен Балкан, како економски, така и политички. Земјите се поделени околу осудата на Русија и приклучувањето кон меѓународните санкции. Овие разлики, доколку не се менаџираат, ќе влијаат на сегашниот статус на односите и ќе го попречат напредокот постигнат досега.

Регионалната соработка и помирување губи брзина. Јавните дебати против и за поддршка на оваа војна се причина за сè поголема загриженост. Политичарите во земјите со блиски врски со Русија мора да бидат предупредени и внимателно да се следат.

Крајно време е европските лидери да дејствуваат и да носат храбри одлуки. ЕУ мора да биде дестинација за сите тие докажани цврсти и стабилни сојузници, а не само перспектива. Мора да надвладеат вредностите и вклученоста над предрасудите и калкулациите. Украина е изгубена шанса. Западен Балкан може да биде следен. САД и ЕУ мора тесно да соработуваат со докажаните партнери на НАТО од Западен Балкан за да спречат понатамошно влошување.

 

Сокол Дервишај е експерт за меѓународни и безбедносни прашања