Иако сите овие проблеми се многу очигледни, во последните неколку години се препознаваат одредени знаци кои даваат надеж дека жените ќе го добијат заслуженото место во косовската политика.

Марија Радуловиќ

За нас кои живееме и работиме на Косово, особено за нас кои се занимаваме со човекови права, спроведување на законот, администрација, активизам на НВО… фразата „законот е добар, но не се спроведува“ е нешто што го слушаме многу често, можеби почесто отколку што налага ситуацијата. Меѓутоа, кога зборуваме за застапеноста на жените во институциите, општата позиција на жените во косовската политика, законот е и добар и се спроведува. Сепак, што не е во ред?

Кога пишуваме и зборуваме за улогата и застапеноста на жените во Косово, особено во областа на политиката, неизбежно е да се вклучи перспективата на традицијата што преовладува во оваа област. Прашањето на доверба што ја уживаат граѓанките вклучени во политичкиот живот во однос на нивните машки колеги, има корени во патријархалните семејства, образовниот систем, традиционалните поделби на улогите во општеството и многу други работи. Овие причини доведоа до создавање перцепција дека жените се недоволно квалификувани, способни и храбри да се борат во политичката арена или, ако се осмелат и добијат простор за дејствување, дека претставуваат „кукли“ или само чисто исполнување на законската обврска да бидат присутни и да ја исполнуваат квотата, но без подлабока суштина.

Иако Косово не е член на некои меѓународни организации и со самото тоа не е потписник на голем број меѓународни конвенции насочени кон заштита и унапредување на човековите права, а следствено и на правото на еднаквост, правото на жените да учествуваат во политичкиот живот е загарантирано во неколку меѓународни повелби директно вметнати во Уставот на Косово. Исто така, гаранција за учеството на жените во законодавните тела, централни и локални, е Законот за општи избори, кој гарантира учество од 30% за жените во Собранието. Оттука, се поставува целосно логично прашање: дали сме навистина еднакви и за каква рамноправност станува збор во размер 30:70? Нешто подоцна (2015 година), Собранието на Косово ги донесе Законот за родова еднаквост и Законот за дискриминација, кои исто така се гаранција за еднаков третман меѓу половите, како и афирмативните мерки воведени со цел промоција на еднаквоста. Да се ​​вратиме на почетокот и да констатираме дека законската рамка е добра, донекаде се почитува, но сепак се забележува системска дискриминација на жените како ранлива категорија.

Иако сите овие проблеми се многу очигледни, во последните неколку години се препознаваат одредени знаци кои даваат надеж дека жените ќе го добијат заслуженото место во косовската политика. Бројот на гласови што жените ги добиваат на избори расте од процес во процес, а бројот на места што жените ги добиваат во извршната власт е исто така поголем. Исто така, функцијата претседател беше доделена, за многу краток временски период, на две жени, за разлика од повеќето земји во регионот. Сепак, она што очигледно недостасува е поддршка од матичните политички партии за напредување на позициите каде што се носат одлуки. Самото пополнување на квоти, доделување помалку важни функции во извршната власт во однос на концентрацијата на моќта, не е начин што може да доведе до вистински демократски и одржлив развој, особено на млада демократија како што е Косово.

Иако, очигледно, состојбата е подобрена во споредба со претходните децении, образованието на жените на престижните универзитети ширум светот, и до одреден степен еманципацијата во рамките на самите традиционални семејства, значително придонесе за целокупното освестување на општеството. Особено Косово, како мултиетничко општество, има обврска да ги поттикне и жените од албанското мнозинство и жените од малцинските заедници, да им помогне, да обезбеди можности за личен и професионален развој, имајќи го предвид третманот на сите овие жени, овој пат без разлика, во текот на децениите од страна на самото општество.

 

Марија Радуловиќ, филолог и политиколог, борец за човекови права, еднаквост пред законот и во општеството