Ако Западен Балкан продолжи вака, ќе придонесеме за „либанизација“ на регионот.

Илир Куља

Државите од Западен Балкан се во многу специфична мулти-верска реалност. Поради ерата на Отоманската империја, во регионот на Западен Балкан, наоѓате локални верски заедници кои се дел од мулти-панорама. Локални етнички балкански католички христијани, локални етнички балкански христијански словенски православни христијани, локални етнички балкански грчки православни христијани, локални етнички балкански сунитски муслимани, локални етнички балкански шиитски муслимани. Исто така, постои значаен број локални еврејски заедници кои потекнуваат од средниот век и се населиле на Западен Балкан по напуштањето на Шпанското кралство, поради што се сметаат за локални етнички балкански Евреи. Поради оваа панорама, меѓурелигискиот соживот во регионот и начинот на кој овие верски заедници комуницираат едни со други (и со локалните државни власти) можат да претставуваат значителен предизвик. По распадот на поранешна Југославија и падот на комунистичкиот режим во регионот, старите проблеми се вратија. Ајде да ги анализираме овие проблеми во случајот со Албанија, на пример. Верските заедници се независни според Уставот и имаат свои улоги и канони. Номинираат свои водачи, одобруваат свои буџети и ги почитуваат сопствените традиции. Во Уставот на Албанија, тие се сметаат за „традиционални верски заедници“ и склучуваат посебни договори со Владата, кои ги одобрува Парламентот.

Овој чин станува еден вид посебен закон што ја регулира активноста помеѓу верската заедница и државата. Сличен е примерот со Латеранскиот договор помеѓу Ватикан и Италија. Од една страна, Владата ја почитува независноста на верската заедница, а од друга страна верската заедница го почитува Уставот и владеењето на правото. Само во случајот на Римокатоличката црква на Албанија тој договор е потпишан директно со Ватикан. Во случајот на Албанската православна црква, која успеа да се стекне со независност од Истанбулската патријаршија, поглаварот на црквата е Грк, но тој е и албански државјанин и сите епископи се Албанци. Дел од литургијата се изведува на старогрчки јазик, а дел на албански јазик. Владата не постапува по овие канонски прашања. Проблемот останува во оние земји каде што мнозинството граѓани се дел од иста верска заедница или црква, како во случајот со Србија или Црна Гора. Официјално, овие држави се секуларни и немаат државна вера, но всушност религијата е многу тежок партнер во јавниот живот и многу пати може да биде доста политичка. Речиси е невозможно црквата да стане независна од мајката црква без постигнување консензус.

Тука како примери ги имаме и случаите на Македонија и Црна Гора. Црковниот авторитет не припаѓа на владата и многупати завршуваат во отворен конфликт едни со други. Наследството од комунистичката ера дефинитивно не помогна. Од една страна, во демократскиот систем, независноста на црквата од државата е многу важна точка за внатрешна стабилност, додека од друга страна, заштитата на демократската земја од странско влијание преку искористување на религијата е исто така многу важна за националната безбедност.

Всушност, постои само една земја во светот каде што сите овие етнички и верски заедници се дел од парламентот и владата според устав, независно од изборниот резултат, а тоа е Либан. Ако Западен Балкан продолжи вака, ќе придонесеме за „либанизација“ на регионот.

 

Илир Куља, експерт за безбедносна политика