Тој национализам, често примитивен во својата манифестација и ароганција, знае како да предизвика слични реакции кај загрозените, што не може да се оправда и претставува обврска на сите нас решително да му застанеме на патот.

М-р Иван Радојичиќ 

Проширувањето на национализмот како идеологија на глобално ниво настанува со зајакнување на современите политички идеи кои го препознаваат како водечка политичка вредност врз која може обилно да се профитира. Првите политички реализации на оваа идеологија се случија со американската и француската револуција, каде национализмот беше антагонистички настроен кон апсолутистичкото владеење на монархот и беше во служба на граѓанинот на нацијата. Сепак, како што обично се случува со скоро сите идеологии кои стануваат „луди ќерки на паметни мајки“ во политичките контексти на секојдневната борба за моќ, национализмот престанува да биде повод за заедничка борба против апсолутната монархија и се претвора во меѓусебно ривалство на новосоздадените национални држави. Проблемот се комплицира кога идејата за националната држава, повторно од чисто политички причини, импутира архаичен предмодерен етнички префикс што ќе ја гради својата надмоќ врз расни, верски, митомански и слични разлики. Со ваквите процеси, национализмот станува светска норма, формално и технички различно нијансирана.

Современите сфаќања на националното чувство како недоминантен предзнак на самореализација, создадени во глобалната идеја за граѓанското општество, ќе имаат различна ефикасност во различни култури. Постојат многу причини зошто е тоа така, и се добива впечаток дека со едноставно набројување на причините, нема да бидеме поблиску до вистината. Поинтересен е проблемот на малите држави како Црна Гора, кои се позагрозени од фактот дека се мали, а нивната мултиетничка чувствителност и граѓанска ориентација се покревки. Особено што Црна Гора го наследува со децении увезуваниот национализам, односно освојувачки, асимилативен, антиевропски, се осмелувам да кажам, неговата највулгарна форма, која не само што се препознава и се гледа себеси како доминантна, туку негира и понижува сè друго и поинакво. Неговата сила е во негацијата на различноста, а суштината во ритуалната повторливост на традиционалните обичаи. Често примитивен во својата манифестација и ароганција, знае како да предизвика слични реакции кај загрозените, што не може да се оправда и претставува обврска на сите нас решително да му застанеме на патот. Во тој контекст, позицијата на ирскиот лауреат на Нобеловата награда, Вилијам Батлер Јејтс, изнесена пред точно сто години, изгледа релевантна и денес. На обвинувањата од европските интелектуални кругови дека е националист, одговорил дека е – само во Ирска, и исклучиво од одбранбени причини. Дали будењето на националната свест е неопходна епизода во историската потрага по современото граѓанско општество или може лесно да се прескокне, пресудете сами.

Друг проблем на малите обично е недостатокот на културен континуитет, кој се компензира со измислување на веќе споменатата традиција преку одредени ритуали и симболи кои создаваат континуитет со минатото. Со овој чин се обидуваат да стабилизираат одредени форми на однесување и мисла кои потекнуваат од различните архаизми и обично се косат со современите вредности. Како клучни ирационални елементи на овој вид манипулација, најпродуктивни се тезите за наводно загрозување на народот и неговата традиција. Таквиот интегративен елемент и емоционалниот набој што го произведува кај народните маси, честопати може да добие политичка доминација над граѓанските вредности и да создаде социјален вакуум во кој статусот припишан со раѓање или крштевање станува главно, и најчесто единственото оружје. Или како што писателот Миjenенко Јерговиќ сликовито би објаснил во една од неговите книги: „Човекот е Хрват само ако не мора да го докажува тоа – особено со тоа дека не е Србин – затоа што во моментот кога ќе се побараат такви докази од него, секој човек е всушност Евреин. Само што другите Евреи се далеку и не се свесни за неговото еврејство “.

 

М-р Иван Радојичиќ, социолог