Развојот на социјалната економија и социјалното претприемништво може значително да помогне во елиминирање на социјалната нееднаквост, да се отстрани контрастот помеѓу север и југ, да се обезбеди рамномерен економски развој и други.

Анто Јанковиќ

Во последниве години сѐ повеќе се зборува за социјалното (општествено) претприемништво во Црна Гора, пред сѐ благодарение на Европската унија и актерите од невладиниот сектор. Сепак, за негово заживување е потребна поактивна улога на државата, како во обезбедувањето финансиски и други механизми за поддршка, така и во вмрежувањето на актерите на локално, национално и регионално ниво.

Суштината е дека концептот на социјална економија и социјално претприемништво е исклучително важен за одржливиот развој на земјата, на што особено укажува ЕУ во последните две децении.

Се очекува концептот на социјално претприемништво во Црна Гора да биде особено изразен во годините што доаѓаат. Актуелната КОВИД криза ја доведе до пукање и онака тешката економска состојба, така што државата треба конечно да го препознае потенцијалот на социјалното претприемништво, кое развиените и економски богати членки на ЕУ веќе долго време го користат како единствен одржлив модел за решавање на многу социјални проблеми.

Нема официјални податоци за големината и структурата на социјалните претпријатија во Црна Гора, така што можеме да се потпреме само на истражувањето направено во претходниот период. Првото мапирање на социјалните претпријатија во Црна Гора го направи Центарот за развој на невладини организации (ЦРНВО) во 2016 година. Ова истражување, кое вклучуваше организации со кои ЦРНВО има директна соработка, идентификуваше 19 социјални претпријатија, од кои 16 беа активни за време на истражувањето. Истражувањето покажа дека социјалните претпријатија работат со користење на различни правни рамки (14 од 16 активни социјални претпријатија функционирале како невладини организации, едно било регистрирано како Д.О.О. и едно како заштитна работилница). Второто истражување спроведено во 2017 година проценува дека во Црна Гора има 20 до 30 социјални претпријатија, додека последното истражување од 2019 година, спроведено за потребите на Европската комисија, покажа дека во Црна Гора има повеќе од 130 социјални претпријатија. Повеќето работат во форма на невладина организација, има една регистрирана компанија за трудова интеграција, две задруги и помалку од 10 социјални претпријатија кои работат како друштво со ограничена одговорност.

Ако треба да пренесеме податоци за влијанието на социјалната економија од ЕУ врз Црна Гора, тоа би значело најмалку 14.000 нови работни места (просечна стапка на вработеност на ниво на ЕУ од 6% од работната популација), и тоа пред сѐ тешко вработливи луѓе и луѓе од помалку развиените општини во Црна Гора. Од друга страна, ако нивото на социјалната економија го достигне нивото на развој како што е случајот со Ирска и Холандија, тогаш овој дел од економијата може да вклучува дури 20-22,000 вработени (9-9,5% од работната популација).

Во Црна Гора, постојат неколку стратегии за социјално претприемништво, со цел да се поттикне ширењето на иновативни и одржливи деловни модели.

Меѓутоа, за да заживее овој концепт, тој треба да биде составен дел од стратегија за целокупен развој, што покрај отстранувањето на бројните деловни бариери, меѓу другото, треба да овозможи активирање на сите расположиви економски ресурси што во моментов не се користат или слабо се користат.

Во Црна Гора, развојот на социјалната економија и социјалното претприемништво е исклучително важен бидејќи може значително да помогне во елиминирање на социјалната нееднаквост, да се отстрани контрастот помеѓу север и југ, да се обезбеди рамномерен економски развој и други. Ниту пазарот, ниту државата не можат сами да решат бројни социјални проблеми, како што се вработување на тешко вработливи луѓе, социјална инклузија и регионален развој на земјата.

 

Анто Јанковиќ е граѓански активист, претседател на невладината организација Центар за економски просперитет и слобода (ЦЕПС). Автор е на студијата „Социјалното претприемништво во функција на развојот на Црна Гора“.