Многу јавни личности ги поврзаа просторите на поранешна Југославија во единствена заедничка култура. Смртта на многумина од нив зборува за фактот дека некои луѓе имаат можност да влијаат на други на добри или лоши начини во тешки моменти.

Идро Сефери

Кога на вести објавија за смртта на Беким Фехмиу, на 15 јуни 2010 година, се почувствува и некаква вина за неговото заминување од сцената. Тој беше впечатлива фигура која несомнено остави траги во светската кинематографија. Цели генерации пораснаа со Беким и никој никогаш не рече лош збор за филмот „Собирачи на пердуви“. Кога Беким кршеше чаши и ги крвавеше рацете со песната „Џелем џелем“, никој не го гледаше како Албанец, Србин или Бошњак. Наместо тоа, за многу луѓе, оваа сцена е култ на вредности со кои тие пораснале.

Починаа бројни личности поврзани со заедничката меморија. Од Фарук Беголи, Фадил Вокри, па до луѓе како хрватскиот пејач Оливер Драгојевиќ. Веќе некое време овие имиња, како и имињата на Мира Фурлан и, за многу луѓе, Ѓорѓе Балашевиќ или Џеј Рамадановски, се поврзуваат не само со сеќавањето на идилично време, туку и со нивниот ангажман да ги залечат малку крвавите рани од поновата историја. Многумина дури се познаваа и понекогаш работеа заедно. Многу икони за време на поранешна Југославија ги поврзуваа земјите надвор од народот, најмногу заради тоа што тие го претставуваа не само како успешни професионалци, туку и како луѓе. Тоа беа различни времиња, времиња кога постоеја заеднички културни и социјални модели, исто како што имаше групи кои никогаш не се согласуваа со оваа идеја.

Секако дека многу од големите фигури во нивните кариери го имаа овој елемент да бидат добредојдени и да имаат место и меѓу другите нации. Но, важна улога играше и непристрасноста во тешки времиња. Раде Шербеџија отпеа акустична песна со име „Бело Боро“, која беше посветена на Беким Фехмиу, веднаш по неговата смрт. Секако, дел од овие личности направија и некои грешки. Или, се обидоа да бидат пофилозофски кога станува збор за чувствителни прашања, како што се Балашевиќ и неговиот став кон косовските Албанци, што не е ниту сличен на останатите негови перспективи кои без сомнение придонесоа да се врати малку надеж со повоените концерти во Сараево. Критичарите никогаш нема да бидат доволни, но некои луѓе можат да служат како емисари доколку Балканот понекогаш реши да се помири и да продолжи понатаму.

Постојат многу сцени и места каде што дел од овие луѓе би можеле да поврзуваат мостови. Знам дека многу луѓе во Белград би сакале да го видат уште еднаш Енвер Петровци во театарот, дури и со претставата „Кралот и неговиот комичар“, не затоа што играше Србин, туку затоа што ја играше оваа улога најдобро, па дури и на туѓ јазик, тој тоа го правеше толку добро. Секоја јавна личност има свои убави и неразбирливи страни. Многу луѓе ме прашуваат за боксерот Азиз Салиху, некој ме прашува за Азем Власи, а помладите генерации ме прашуваат за Рита Ора и дали можам да побарам автограм од Дуа Липа за нивната внука. Јавните личности имаат можност да го понесат товарот за многу луѓе. Оние што проговориле кога им било подобро да молчат ќе бидат запаметени наместо оние што поттикнувале омраза. „Национализмот е детско заболување и не порасна да стане турбо-фолк“, како што би рекол Рамбо Амадеус. На Балканот му треба дијалог меѓу живите јавни личности кои имаат авторитет.

 

Идро Сефери, новинар кој живее во Белград. Кариерата ја започна во Пеќ.  Работел во повеќе од 20 медиуми на албански, српски, англиски и германски јазик.